Bí ẩn người Việt Nam đầu tiên chế tạo máy bay: Được vua Bảo Đại cho tiền, thông tin được giữ kín

Theo Thư viện Quốc gia Việt Nam, ông Hồ Đắc Cung (1907-?) được ghi nhận là người đầu tiên chế tạo máy bay tại Việt Nam. Chiếc máy bay do ông sáng chế mang tên độc đáo "Con Rận Trời 132", đánh dấu cột mốc lịch sử trong lĩnh vực hàng không nước nhà.

Tài liệu lưu trữ cho thấy, tờ Tràng An Báo, một tờ báo quốc ngữ xuất bản tại Huế, đã đăng bài viết giới thiệu về ông Hồ Đắc Cung và chiếc máy bay của ông trong số báo 19 ra ngày 3/5/1935. Bài viết mang tiêu đề:"Ông Hồ Đắc Cung tự chế ra một chiếc máy bay",cung cấp nhiều thông tin thú vị về công trình sáng chế này.

Chiếc "Con Rận Trời 132" không chỉ là minh chứng cho tài năng và óc sáng tạo của ông Hồ Đắc Cung, mà còn thể hiện tinh thần tiên phong trong việc ứng dụng khoa học và kỹ thuật vào thực tiễn tại Việt Nam vào đầu thế kỷ 20. Thành tựu này vẫn còn lưu dấu ấn đặc biệt trong lịch sử khoa học kỹ thuật nước ta.

Theo nội dung được đăng trên Tràng An Báo ngày 3/5/1935, ông Hồ Đắc Cung, một kỹ sư tài năng, đã có quá trình học tập và làm việc đáng chú ý trước khi trở về Việt Nam để chế tạo chiếc máy bay đầu tiên của mình. Ông từng học tại Trường Nguyễn Phan Long ở Sài Gòn, sau đó sang Pháp học tại Trường Kỹ nghệ Điện học Montpellier và làm việc 2 năm tại Marseille trước khi trở về nước. Kể từ khi trở về, ông Cung đã làm việc tại hãng sửa chữa ô tô của ông Didier ở Sài Gòn trong suốt 6 năm, nhưng niềm đam mê thực sự của ông là ngành hàng không.

Câu chuyện bắt đầu khi ông Cung tình cờ xem một bộ phim về kỹ sư người Pháp Henry Mignet, người đã chế tạo thành công loại máy bay nhỏ được gọi là "rận trời" (Pou du Ciel). Truyền cảm hứng từ phát minh này, ông Cung quyết định tự mình chế tạo một chiếc máy bay mới, phỏng theo kiểu dáng của "rận trời".

Đến thời điểm đó, chiếc máy bay mang tên "Con Rận Trời 132" của ông Cung đã hoàn thiện phần lớn, chỉ còn thiếu bánh xe và động cơ. Động cơ có công suất 25 mã lực, được ông đặt mua từ Pháp với giá 500 USD, cộng thêm chi phí vận chuyển là 600 USD.

Do gặp khó khăn tài chính trong việc hoàn thiện chiếc máy bay "Con Rận Trời 132", ông Hồ Đắc Cung đã quyết định gửi thư trực tiếp lên vua Bảo Đại để xin hỗ trợ. Theo nội dung được đăng trên Tràng An Báo số 25 (ngày 24/5/1935), ông Cung thừa nhận đã rất lo lắng rằng bức thư của mình có thể bị phớt lờ. Tuy nhiên, bất ngờ thay, ông nhận được tin từ Ngân hàng Đông Pháp tại Sài Gòn yêu cầu ông đến nhận một khoản tiền.

Khi đến ngân hàng, ông được trao một tờ giấy với vài dòng ngắn gọn, thông báo rằng Hoàng đế Bảo Đại đã phê duyệt và ban cho ông số tiền 300 bạc để hỗ trợ dự án chế tạo máy bay. Niềm vui sướng của ông Cung được mô tả rất rõ: khoản tiền này, mà ông gọi là "kếch xù", đã ngay lập tức được dùng để giục gửi động cơ và bánh xe từ Pháp về Việt Nam, giúp dự án của ông tiến thêm một bước lớn.

Ông Hồ Đắc Cung cũng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với vua Bảo Đại và dự định thực hiện một chuyến bay đặc biệt đến Huế để đích thân cảm tạ Hoàng đế ngay sau khi chiếc máy bay được lắp ráp hoàn chỉnh.

Sau nhiều tháng chờ đợi, cuối cùng, chiếc máy bay "Con Rận Trời 132" do ông Hồ Đắc Cung chế tạo đã được hoàn thiện và cất cánh thành công. Theo Tràng An Báo số 68 (ngày 22/10/1935), tin tức về chiếc máy bay của ông Cung từng gây xôn xao dư luận tại Sài Gòn, nhưng đã dần lắng xuống vì dự án gặp trở ngại do bộ máy từ Pháp chuyển về bị trì hoãn. Tuy nhiên, đến thời điểm này, động cơ đã được lắp đặt hoàn chỉnh và chiếc máy bay chuẩn bị cho chuyến bay thử. Dù vậy, ông Cung vẫn tỏ ra thận trọng và không kỳ vọng quá nhiều vào khả năng thành công.

Chỉ vài tuần sau, theo Tràng An Báo số 75 (ngày 15/11/1935), chiếc "Con Rận Trời" đã cất cánh thành công tại sân bay Tân Sơn Nhất. Bài báo miêu tả: "Chiếc máy bay nhỏ kêu bằng con 'rận trời' của ông Hồ Đắc Cung đã do ông cầm lái, bay lên rất cao. Khi lên khi xuống đều như ý." Đây là minh chứng cho nỗ lực và tài năng của ông Hồ Đắc Cung, người đã biến giấc mơ hàng không tại Việt Nam trở thành hiện thực.

Để đạt được thành công với chiếc máy bay "Con Rận Trời 132", ông Hồ Đắc Cung đã trải qua không ít khó khăn và thử nghiệm thất bại. Theo ghi nhận, lần đầu tiên thử nghiệm tại sân bay Tân Sơn Nhất, dù động cơ đã hoạt động, nhưng chiếc máy bay không thể cất cánh vì "sợi dây buộc cánh lúc lắc" làm ảnh hưởng đến sự ổn định.

Trong lần thử thứ hai, vào ngày 26/10/1935, máy bay đã cất cánh khỏi mặt đất nhưng bất ngờ chúi đầu xuống, khiến ông Cung suýt gặp tai nạn nghiêm trọng. Tuy nhiên, với quyết tâm và những điều chỉnh cần thiết, cuối cùng, trong lần thử thứ ba, chiếc máy bay đã bay lên thành công, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử hàng không Việt Nam.

Theo Tràng An Báo, sau khi thành công, ông Hồ Đắc Cung dự định sẽ thực hiện một chuyến bay đặc biệt ra Huế để bày tỏ lòng biết ơn đối với vua Bảo Đại, người đã hỗ trợ ông khoản tiền cần thiết để hoàn thiện chiếc máy bay.

Cùng thời điểm, vào ngày 3/12/1935, một phi công người Pháp tên Testelin cũng thực hiện chuyến bay thử nghiệm với một chiếc máy bay nhỏ tương tự tại Tân Sơn Nhất. Dù báo chí thời bấy giờ không lưu giữ nhiều hình ảnh và chi tiết về ông Hồ Đắc Cung cũng như chiếc "Con Rận Trời 132", những thông tin ít ỏi vẫn đủ để làm nổi bật tinh thần sáng tạo và đam mê mãnh liệt của nhà sáng chế người Việt.

Tuy thông tin về cuộc đời ông Hồ Đắc Cung và số phận chiếc máy bay sau này không được ghi chép rõ ràng, nhưng những nỗ lực của ông đã để lại dấu ấn trong lịch sử hàng không Việt Nam, khẳng định ý chí và tài năng của người Việt trong lĩnh vực kỹ thuật hiện đại ở thời kỳ đầu.