Biệt thự trăm năm của đại gia Bát Tràng: Bí mật không muốn rời đi

Xã Bát Tràng (huyện Gia Lâm, Hà Nội) là địa danh nổi tiếng về nghề gốm truyền thống. Nơi đây còn tồn tại 23 ngôi nhà cổ đang được địa phương phê duyệt đưa vào danh sách cần bảo tồn. Trong số đó phải kể đến biệt thự Pháp có tuổi đời hơn 100 năm của gia đình ông Lê Hồng Đức (SN 1940) và bà Nguyễn Thị Lâm (SN 1946).

Căn nhà nguyên bản có màu vàng thổ nhưng sau nhiều năm phôi phai, gia đình ông Đức đã quét lại bằng lớp nước xi-măng.

Người xây dựng căn biệt thự là cụ Lê Văn Bưu - thường gọi là Lý Bá. Ông Đức là cháu nội cụ Lý Bá. ‘Do nhiều năm trôi qua, các cụ nhà tôi không thể nhớ chính xác năm thi công. Mọi người chỉ nhớ căn biệt thự được khởi công cùng thời điểm xây dựng cây cầu Long Biên. Dòng tộc nhà tôi có nghề làm gốm, sự giàu có của gia đình cũng nhờ vào nghề truyền thống này’, ông Đức nói.

Tổng khuôn viên biệt thự có diện tích 500 m2, trong đó mặt bằng ngôi nhà là 50m2, hai tầng bề thế, nhiều cửa sổ.

Ngoài gạch xây nhà, các nguyên vật liệu khác như xi măng, sắt thép, lan can… được đặt từ nước ngoài, vận chuyển về Việt Nam qua đường tàu biển.

'Người phụ trách trang trí hoa văn cho căn biệt thự là cụ Phó Tám (người làng bên) và đội thợ ở Hà Đông đảm nhiệm việc xây dựng', ông Đức cho biết.

‘Ông nội tôi là người đưa ra ý tưởng xây biệt thự nhưng bác cả tôi mới là người đứng ra thuê kiến trúc sư người Pháp thiết kế. Bao quanh biệt thự là hệ thống tường rào cao hơn 4m và trạm gác. Thời điểm hưng thịnh, lúc nào trạm gác cũng có người canh cẩn mật. Khách đến nhà phải đi qua một lớp cửa gỗ cài then sắt, một lớp cửa sắt dày và một trạm gác rồi mới vào đến sân nhà’, ông Đức tiết lộ. Trong ảnh là một góc tường rào bao quanh biệt thự, ông Đức đã phá một phần tường, làm cửa hậu phía sau khu nhà.

Mang kiến trúc Pháp nhưng căn biệt thự của nhà ông Đức có nhiều nét giao thoa văn hóa với kiến trúc phương Đông.

Hai bên cửa là các viên đá hình tròn đủ màu sắc trang trí.Theo lời ông Đức, những viên đá hình tròn này tượng trưng cho giọt nước long lanh, mang đến sinh khí cho gia đình.

‘Lan can hoa bằng sắt được đặt nguyên chiếc từ Pháp. Nghe các cụ kể, năm đó ở Hà Nội có 2 lan can như này, một chiếc ở biệt thự trên phố cổ và một chiếc là ở nhà tôi’, người đàn ông lớn tuổi nói thêm.

Ông Đức cho hay, biệt thự nhà ông có đặc điểm khác biệt với các biệt thự Pháp khác, đó là trần nhà không có dầm.Ông Đức kể lại lời ông cha: ‘Ban đầu ông nội tôi cho làm trần, dầm bằng gỗ lim, trát vôi rơm. Khi gần hoàn thiện, ông tôi ngồi dưới tầng 1 uống nước, bất chợt một mảng vôi rơm rơi xuống bàn. Lo lắng công trình sẽ gây nguy hiểm nếu đưa vào sử dụng, ông nội tôi quyết định phá hết lớp dầm gỗ, vôi rơm cũ. Sau đó lấy sắt, thép đóng vào và đổ bê tông. Cho đến nay lớp trần bê tông này vẫn bền chắc, không có dấu hiệu hư hại. Lớp hoa văn trang trí suốt 100 năm không bị đổi màu’.

Nền biệt thự được chủ nhân lát bằng loại gạch hình lục giác, chống trơn trượt. Đến nay, lớp gạch này vẫn sáng bóng, đẹp mắt.

Đặc biệt, ngôi nhà được xây dựng hoàn toàn bằng gạch Bát Tràng- loại gạch nổi tiếng đã đi vào thơ ca: 'Ước gì anh lấy được nàng. Để anh mua gạch Bát Tràng về xây'. Gạch này có tác dụng cách nhiệt tốt nên khách đến thăm nhà vào mùa nắng nóng sẽ cảm nhận rõ rệt sự mát mẻ như thể đang ngồi trong phòng điều hòa.

Bên trong phòng khách, vợ chồng ông Đức vẫn còn lưu giữ nhiều đồ gỗ cổ có giá trị. Trong đó phải kể đến chiếc sập gỗ gụ, điêu khắc tinh xảo. Mùa hè nằm có cảm giác mát mẻ, dễ chịu.

Bộ bàn uống nước đẹp mắt bằng gỗ quý, khảm ốc và trai.

Hai bên góc nhà là cuốn thư mạ vàng, đề chữ ‘Lưu thủy' và 'Hành vân’ có nghĩa là ‘Nước chảy' - 'Mây trôi’. ‘Người lớn trong nhà thường kể, ông nội tôi làm bốn chữ này với dụng ý ‘Công việc, gia đình luôn hanh thông, suôn sẻ như nước chảy, mây trôi, không gặp trở ngại nào. Bốn chữ cũng mang ý nghĩa phong thủy, giúp giữ hòa thuận trong nhà'', ông Đức nói.

Vợ chồng ông Đức, bà Lâm vô cùng thân thiện, nhiệt tình mỗi khi có khách tới thăm căn nhà.

Ông Phạm Văn May - Chủ tịch UBND xã Bát Tràng cho biết: ‘Xã Bát Tràng hiện có 23 ngôi nhà cổ đang nằm trong diện xét duyệt bảo tồn. Nhà ông Đức là một trong số đó. Đây là biệt thự xây từ thời Pháp. Từ những thông tin tôi có được, biệt thự được xây cùng thời với cây cầu Long Biên. Chủ nhân là người giàu có nức tiếng ở vùng’.