Châu chấu đổi màu để gần bạn tình

Khi trời nóng, động vật ứng phó theo cách khác nhau. Nhiều loài có vú đổ mồ hôi, hay bơm thêm máu vào các mao mạch dưới da để đẩy sức nóng ra ngoài. Thậm chí, động vật bậc cao như con người tìm đến bóng râm, hay đi uống nước đá.

Tuy nhiên, loài châu chấu “tắc kè” đực sinh sống ở Úc, có tên khoa học Kosciuscola tristis lại chọn cách vô cùng thú vị. Da của chúng vốn có màu tuyền sẽ chuyển thành màu lam chói lọi khi nhiệt độ môi trường mới chỉ lên quá 10⁰C.


Lịch sử sinh vật học đã chứng kiến rất nhiều loài động vật chuyển màu cơ thể khi trải qua những giai đoạn sống khác nhau, ví dụ như khi từ con non sang trưởng thành. Song, chuyển màu cơ thể nhanh và rồi lại có thể trở về màu cũ thì rất hiếm. Một số loài bò sát như tắc kè có khả năng này; cá mực cũng có thể biến đổi màu cơ thể dị thường.

Châu chấu tắc kè là một trong số rất hiếm loài côn trùng có khả năng làm thế. Chỉ những con châu chấu đực mới thay đổi màu sắc. “Kích thích tố” duy nhất chúng ta biết là nhiệt độ.

Trên 10°C châu chấu tắc kè đực bắt đầu thay đổi, đến 25°C, cả cơ thể chúng sẽ hoàn toàn có màu lam sặc sỡ. Ngay cả những phần rời khỏi cơ thể con côn trùng rồi cũng thay đổi màu sắc như thường. Thậm chí khi chúng bị cắt đứt khỏi phần còn lại của cơ thể. Do vậy sự thay đổi màu sắc này hẳn không phải do não bộ chỉ huy hay do hocmôn kích thích. Nó là do lớp da của con côn trùng này điều khiển.

Tờ Newscientist dẫn giải một nghiên cứu về châu chấu công bố năm 1975 về cơ chế thay đổi màu sắc của châu chấu tắc kè: Lớp tế bào da chứa hai loại hạt nhỏ, một loại hạt nâu nhỏ khoảng 1 micromet và 1 loại trong suốt nhỏ khoảng 0,17 micromet. Khi chúng trộn lẫn vào nhau thì châu chấu có màu đen.

Để chuyển sang màu xanh lam, những con châu chấu dồn những hạt trong suốt lên đỉnh các tế bào và các hột màu nâu xuống đáy các tế bào. Các hạt trong suốt sẽ có ánh sáng hơi xanh nhưng cho phép các màu sắc khác đi qua, do vậy châu chấu trông bề ngoài sẽ có màu xanh lam.

Trước đây, các nhà khoa học cho rằng mục đích của việc đổi màu là để điều chỉnh thân nhiệt. Chuyển sang màu tối có nghĩa chúng sẽ hấp thụ sức nóng mặt trời nhiều hơn và do đó có thể hoạt động lâu hơn vào ban đêm, trong khi màu xanh lam sẽ phản quang nhiều hơn và giúp chúng di chuyển dưới sức nóng ban ngày mà không bị đốt cháy.

Nữ chuyên gia nghiên cứu Kate Umbers thuộc Đại học Quốc gia Australia, Canberra đã kết luận dựa trên những nghiên cứu xác thực: Màu xanh lam hay đen không có tác dụng bình ổn thân nhiệt mà lại là do vấn đề tình dục.

Bà Umbers khẳng định châu chấu đực trở nên hung hãn hơn khi chúng chuyển sang màu lam. Với màu da lam, chúng chiến đấu dũng mãnh hơn, lăn xả vào và cắn lẫn nhau.

Châu chấu cái là nguyên nhân của tranh chấp, bởi vì khi đó châu chấu cái đang đẻ trứng nên chúng phải yên vị, vì vậy sẽ có vài con châu chấu đực tụ tập vây quanh, do đó phải đổi màu để “chiến đấu”.