Chichen Itza - Thành cổ bí ẩn của người Maya

Kim tự tháp của Mexico

Trong tiếng Maya, Chichen Itza có nghĩa là “miệng giếng của người Itza”. Cái tên gắn liền với vị trí của khu thành cổ: nằm trong khu vực khô hạn của vùng Trung Mỹ. Nguồn nước chủ yếu lấy từ những hang động trên núi đá nham thạch nằm gần ngôi thành.

Từ những năm 600 sau Công nguyên, người dân Maya đã xây dựng những công trình đầu tiên, biến nơi này trở thành một trong những trung tâm văn hóa, xã hội thiêng liêng nhất trong hàng trăm năm, trước khi suy tàn bởi nội chiến vào thế kỷ XIII theo Biên niên sử của người Maya. Trải qua thăng trầm lịch sử và sự phá hủy của thời gian, nhưng nhiều công trình, đền đài, kim tự tháp đồ sộ và huyền bí của khu thành cổ vẫn tồn tại bền vững cho đến ngày nay.

Thành cổ Chichen Itza là một trong nhiều tuyệt phẩm của nền văn minh Maya, nền văn minh có hệ thống chữ viết phát triển, hệ thống lịch riêng biệt và có tầm hiểu biết rộng về chiêm tinh học. Các kim tự tháp được xây dựng dưới thời này gồm nhiều tầng, phần lớn từ 7 đến 18 tầng. Những con số đó tương ứng với số bầu trời trong thần thoại của người Maya. Mỗi kim tự tháp đều có các cầu thang, là cầu nối giữa thế giới thần linh với thế giới con người.

Các vị thần sẽ từ thượng giới xuống trần thông qua những chiếc thang và đây cũng là nơi các giáo sĩ cầu cho mưa thuận gió hoà.

Tôn giáo đóng một vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Maya. Họ thờ các vị thần mà họ tin rằng có ảnh hưởng lớn tới mùa màng của mình. Thần Mặt Trời và Thần Mưa là hai vị thần được coi trọng nhất nên người Maya xây dựng nhiều đền thờ hai vị thần này.

Kim tự tháp Kukulkan (El castillo) cũng được xây dựng vì mục đích đó. Nơi đây diễn ra các nghi lễ tế các vị thần tại đền Kukulcan ngự bên trên đỉnh tháp. Kim tự tháp Kukulkan nằm giữa quảng trường của thành phố Chichen Itza.

Cũng giống như các kim tự tháp của người Ai Cập, kim tự tháp Chichen Itza cũng có kiểu dáng hình chóp 4 mặt, được xây dựng thành 9 bậc và một ngôi đền nhỏ vuông vức ở trên đỉnh tháp. 4 mặt của kim tự tháp có 4 cầu thang như nhau dẫn lên đền. Mỗi cầu thang có 91 bậc. Điều khá thú vị là bốn mặt tháp sẽ có tổng cộng 364 bậc (4 x 91), cộng thêm ngôi đền trên đỉnh được tổng số 365, đúng bằng số ngày trong năm theo dương lịch.

Đây là đài thiên văn cổ nhất của người Maya. Không đồ sộ như các kim tự tháp Ai Cập, nhưng Kukulkan của người Maya vẫn nổi tiếng không kém vì những bí ẩn của nó làm kinh ngạc giới khoa học. Làm cách nào mà từ cả ngàn năm, bằng đài thiên văn, người Maya có thể tính được một năm có 365 ngày, chu kỳ sao Kim xoay quanh mặt trời là 584 ngày (khoa học hiện đại tính là 583,92 ngày).

Đây cũng là ngôi đền thờ thần rắn linh thiêng của người Maya cổ đại. 52 phiến đá làm nên kim tự tháp biểu hiện cho vòng luân chuyển 52 năm trong lịch Maya. Kukulkan được bố trí và thiết kế chính xác đến mức vào hai ngày đặc biệt của năm (xuân phân và thu phân), các bóng râm từ các bậc góc trượt theo cạnh phía Bắc kim tự tháp cùng với sự chuyển động của mặt trời, giống như một con rắn đang di chuyển.

Vào ngày xuân phân (21 tháng 3), ánh mặt trời chiếu qua đền thờ trên đỉnh kim tự tháp rọi bóng xuống các bậc thang tạo nên một hình ảnh giống như một con rắn đang bò trườn xuống các bậc thang. Người Maya coi đây ngày bắt đầu năm mới và là thời điểm gieo mùa. Còn vào ngày thu phân (21 tháng 9) thì hiện tượng đó lại xảy ra ngược lại và nghĩa là mùa thu hoạch đã tới.

Một điều khá thú vị khác về kim tự tháp Kukulkan là khi vỗ tay trước ngôi đền Kukulcan này có thể nghe thấy tiếng vọng từ kim tự tháp, giống tiếng kêu của Quetzal - một loài chim linh thiêng của người Maya.

Giả thiết đặt ra là các bậc thang dẫn lên đền Kukulcan đã được xây dựng theo những kích cỡ có chủ ý, nhằm tạo ra hiệu ứng âm thanh nói trên. Các nhà khoa học còn phát hiện ra bên trong công trình này là hai kim tự tháp nhỏ hơn lồng vào nhau, rất có thể ẩn chứa nhiều bí mật mà con người hiện đại chưa thể khám phá.

Cầu trường sinh tử

Sân nằm tại phía Tây Bắc khu trung tâm đô thị cổ Chichen Itza. Bóng chày Mesoamerican là một môn thể thao gắn với nghi lễ tôn giáo được cho là có từ năm 1400 trước Công nguyên. Môn thể thao này giống như chơi bóng chày.

Mục tiêu của trò chơi là đánh một quả bóng cao su (cứng và nặng đến 4kg) qua một cái vòng tròn bằng bất kỳ phần nào của cơ thể, trừ tay. Tuy nhiên, nếu những trận bóng bình thường, thắng thua được phân định bởi một số tiền thưởng, thì tại đây kẻ thua cuộc phải trả bằng chính mạng sống của mình...

Sân chơi bóng tại Chichen Itza là một trong những sân lớn nhất trong khu vực Mesoamerican, dài 168m, rộng 70m. Hai bên sân là khán đài phía Đông và khán đài phía Tây. Khán đài đặt trên bức tường dựng đứng dài 95m, cao khoảng 8m, là vách của sân bóng.

Giữa mỗi bức tường là một vòng tròn đá để đánh bóng chui qua. Bề mặt vòng tròn chạm khắc các con rắn có lông quấn vào nhau. Hai đội tượng trưng cho sự đối đầu giữa thần trên trời và thần dưới lòng đất, trái banh tượng trưng cho mặt trời.

Tương truyền, đội trưởng của đội thua sẽ bị giết và đầu của họ có thể sẽ được bọc lớp cao su khác để làm bóng cho trận tiếp theo. Máu của họ sẽ được hiến cho thần linh để cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.

Chính giữa mặt Bắc của sân bóng là Đền thờ Bắc (Templo Norte - Templo del Hombre Barbado). Đền đặt trên trên một bệ dạng kim tự tháp và hai cột lớn. Đây có thể là một khán đài dành riêng cho giới quý tộc. Phía Nam của sân bóng có một ngôn đền lớn hơn, song hiện chỉ còn tàn tích.

Cuối khán đài phía Đông là Đền thờ Báo (Temple of the Jaguars – Templo de los Tigres). Đền cũng đặt trên một bệ kim tự tháp. Đây cũng có thể là một khán đài dành riêng cho giới quý tộc. Bên trong đền có các bức tranh tường miêu tả hình tượng các con báo châu Mỹ, cảnh chiến đấu...

Trong thành còn có nhiều sân bóng cổ khác được bao quanh bởi các tường cao chạm khắc hình những con rắn uốn lượn vào nhau. Dưới chân tường là những tấm phù điêu hình cầu thủ, có tấm còn khắc hình cầu thủ bị chặt đầu.

Chichen Itza được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa Thế giới và là một trong bảy kỳ quan thế giới mới, Chichen Itza ngày nay thu hút rất đông khách du lịch đến tham quan. Nơi đây cũng là một công trình hấp dẫn rất nhiều nhà nghiên cứu khảo cổ để khám phá về nền văn minh Maya thiêng liêng, bí ẩn bậc nhất trên Trái Đất thuở xa xưa.