Có công thống nhất Tam Quốc, sao vương triều của họ Tư Mã không được hậu thế coi trọng?

Đánh giá về vương triều nhà Tấn của gia tộc Tư Mã Ý năm xưa, có ý kiến cho rằng triều đại này thực chất chính là một bộ sử soán vị.

Trên thực tế, lịch sử Trung Hoa cũng từng ghi nhận không ít những sự kiện soán ngôi đoạt vị đẫm máu. Thế nhưng ít có trường hợp nào lại nhận về nhiều chỉ trích như dòng họ Tư Mã.

Thậm chí có một số nhân vật bước lên ngai vàng nhờ việc cướp ngôi nhưng vẫn nhận về nhiều sự ca ngợi. Trường hợp của Đường Thái Tông Lý Thế Dân chính là minh chứng cho nhận định này.

Vậy nguyên nhân nào đã khiến cho vương triều nhà Tấn của gia tộc Tư Mã Ý phải chịu nhiều chê trách như vậy?

Theo quan điểm của chuyên trang phân tích lịch sử Qulishi (Trung Quốc), sở dĩ đế nghiệp của gia tộc họ Tư Mã lại bị người đời không ngừng chỉ trích vốn xuất phát từ các nguyên nhân dưới đây.

Đánh giá về động cơ: Gia tộc Tư Mã lấy việc soán ngôi đoạt vị làm mục đích

Trong lịch sử phong kiến Trung Hoa, có không ít nhân vật từng âm mưu soán vị. Tuy nhiên đa số họ buộc phải làm như vậy là do tình thế bức ép hoặc do bất đắc dĩ.

Năm xưa, Vương Mãn soán Hán cũng là bởi tới cuối thời Tây Hán, thiên hạ đã đại loạn, triều đình hủ bại, Hoàng đế nhu nhược, hoang dâm.

Lúc này, bách tính cần một đại thần có năng lực đứng ra để cứu vãn cục diện và dân chúng. Vương Mãn soán vị đúng ở vào thời điểm "hợp tình hợp lý" như vậy.

Cho nên mặc dù sau cùng, ông và vương triều mới của mình chẳng những không thể cứu vãn tình thế mà còn khiến thiên hạ thêm loạn, thế nhưng Vương Mãn ở vào thời điểm ban đầu lên ngôi cũng có thể xem là được dân chúng ủng hộ.

Tào Tháo khi còn nắm quyền cũng ở vào thời điểm Đông Hán đã mục ruỗng tới mức khó cứu vãn.

Tuy nói Tào Tháo lấy Thiên tử lệnh chư hầu, nhưng ông quả thực đã có công hiến không nhỏ trong việc cải thiện đời sống của bách tính. Hơn nữa, bản thân Tào Mạnh Đức lúc sinh thời chưa từng soán đoạt ngôi vị Hoàng đế.

Vì vậy, sau này khi Tào Phi kế thừa quyền lực và soán Hán, bất kể là họ Tào ép vua nhường ngôi hay Hán Hiến Đế tự nguyện dâng lên ngai vàng, thì đây cũng được xem là một bước đi quá độ hết sức hợp lý, hơn nữa nhà vua sau khi thoái vị cũng được hưởng đãi ngộ không tệ.

Thế nhưng trường hợp của gia tộc Tư Mã lại không hề giống như vậy. Động cơ ban đầu của dòng họ này cũng không hề đơn thuần.

Vì vậy mà giờ đây mỗi khi nhắc tới những nhân vật cốt cán của dòng họ ấy, người đời vẫn thường gắn cho họ những câu nói miêu tả về sự tâm cơ, thủ đoạn và ngoan độc.

Ví dụ như Tư Mã Ý với "lang cố chi tướng" (chỉ những người có dã tâm), hay "lòng dạ của Tư Mã Chiêu, người đi đường cũng biết".

Những câu này đều có ý nói rằng, gia tộc Tư Mã soán vị ở vào thời điểm vốn không loạn lạc, mục đích của họ cũng không xuất phát từ việc cứu rỗi thiên hạ hay thương xót chúng sinh.

Bởi lẽ ở vào thời điểm đó, chính quyền Tào Ngụy vẫn nhận được không ít sự ủng hộ. Mặc dù hậu nhân của gia tộc họ Tào đều tương đối vắn số, các đời Hoàng đế về sau năng lực càng lúc càng có hạn, nhưng cũng không có ai trong số họ là hoang dâm, loạn chính.

Cho nên động cơ soán ngôi đoạt vị của gia tộc Tư Mã thực chất vốn mang tính tư lợi nên mới gặp phải không ít sự lên án từ người đời.

Đánh giá về quá trình: Gia tộc Tư Mã lạm sát quá nhiều trong thời gian nắm quyền

Theo nhận định của Qulishi, mỗi bước đi trên con đường chiếm đoạt đế vị của gia tộc Tư Mã đều đạp lên xương máu của không ít người.

Tư Mã Ý năm xưa phát động chính biến lăng Cao Bình, đem gia tộc của Tào Sảng và toàn bộ đồng đảng giết sạch, tiếp đó lại tru diệt đảng phái của Tư không Vương Lăng. Có thể nói, triều thần nhà Ngụy lúc bấy giờ quá nửa đều chết trong tay Tư Mã Ý.

Không chỉ dừng lại ở đó, ông còn mượn chuyện giết Vương Lăng để giam lỏng toàn bộ gia quyến họ Tào ở Nghiệp Thành.

Sau này, Tư Mã Sư khi còn nắm quyền cũng từng tru diệt Trung sách lệnh Lý Phong, Thái tường Hạ Hầu Huyền, Quang lộc Đại phu Trương Tập… Những người tỏ ý không phục thậm chí còn bị tru di tam tộc.

Nhìn từ những minh chứng trên đây, không khó để nhận thấy gia tộc Tư Mã ngay từ khi còn chưa nắm hoàng quyền đã tiến hành nhiều lần tắm máu triều đình, thậm chí còn thẳng tay phế bỏ Hoàng đế.

Sau đó, Tư Mã Chiêu khi còn nhiếp chính không chỉ giết hại đại thần mà còn sai khiến thuộc hạ tùy ý sát hại Hoàng đế Tào Mao. Cuối cùng, ông cũng là người phế bỏ Tào Hoán, tự mình lên làm Hoàng đế.

Như vậy, trong toàn bộ quá trình soán ngôi đoạt vị, gia tộc Tư Mã đã phế bỏ hai đời Hoàng đế, giết hại một vị vua, ngoài ra còn tàn sát vô số triều thần.

Với thủ đoạn bạo lực và đẫm máu như vậy, việc vương triều nhà Tấn của nhà Tư Mã sau này bị hậu thế lên án cũng là điều không hề khó hiểu.

Đánh giá về kết quả: Gia tộc Tư Mã là nguyên nhân mở ra một giai đoạn loạn lạc tiếp theo trong lịch sử Trung Hoa

Có ý kiến cho rằng, nếu như sau khi soán ngôi đoạt vị, gia tộc của nhà Tư Mã có thể cai trị vương triều của mình một cách tốt hơn thì hậu thế sẽ không lên án họ nhiều tới vậy.

Trên thực tế, năm xưa Lý Thế Dân từng sát hại huynh đệ, bức ép cha ruột nhường ngôi. Tuy nhiên ông vẫn nhận được không ít lời khen ngợi vì đã mở ra thời kỳ "Trinh Quán chi trị", đem lại thịnh thế cho nhà Đại Đường.

Tương tự như vậy, khai quốc Hoàng đế Tống triều là Triệu Khuông Dận từng cướp lấy giang sơn từ nhà Hậu Chu. Mặc dù phương diện ngoại giao có điểm bình thường, nhưng ông lại gặt hái nhiều thành tựu về kinh tế, văn hóa nên cũng nhận được không ít lời khen ngợi.

Thế nhưng nhà Tư Mã sau khi cướp đoạt chính quyền từ tay Tào Ngụy lại tiến hành cổ động chế độ phân phong để giữ quyền lực trong tay dòng họ mình.

Năm xưa, Hán triều từng mất rất nhiều công sức mới có thể phế trừ chế độ phiên vương này. Tuy nhiên gia tộc Tư Mã lại vì tư lợi mà sẵn sàng đi vào vết xe đổ của tiền nhân.

Kết quả cho việc cổ động phân phong và sắc phong nhiều phiên vương chính là "Loạn Bát vương" – khởi nguồn của "loạn Ngũ Hồ", khiến Trung Hoa lại tiếp tục rơi vào thời kỳ chia cách, phân tranh kéo dài tới hơn một thế kỷ.

Từ những minh chứng trên đây, không khó để nhận thấy việc vương triều nhà Tấn của dòng họ Tư Mã không được hậu thế đánh giá cao âu cũng là điều không mấy khó hiểu.