Đô thị cổ nào có niên đại hơn 9.000 năm?

Çatalhöyük được phát hiện tại miền Trung của Thổ Nhĩ Kỳ. Đây được cho là một trong những khu đô thị cổ xưa nhất thế giới, từng được con người khám phá. Ước tính, từ năm 9.500-6.200 trước Công nguyên, khu đô thị này có hơn 8.000 người sinh sống. Theo National Geographic, Çatalhöyük được xây dựng trên bờ của một con sông đã khô cạn. Các nhà nghiên cứu nhận định đây là nền móng cho xã hội thời kỳ đồ đá bình đẳng, sống nương tựa vào nhau. Cái tên Çatalhöyük được ghép từ chữ çatal (ngã ba) và höyük (gò đất) trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: PlanetWare.

Trước khi xã hội Çatalhöyük hình thành, con người trong khu vực sống theo lối du mục. Khu đô thị cổ này là dấu mốc cho thời điểm nhân loại bắt đầu thử nghiệm cuộc sống "đô thị". Nhà ở của người Çatalhöyük được xây sát nhau, những ô cửa trên nóc nhà chính là lối ra vào. Trong thời kỳ đó, người dân dùng bùn ở đầm lầy để tạo thành gạch xây tường và dùng đất sét để đắp nền nhà. Lối sống cố định kiểu "đô thị" khiến người Çatalhöyük bị cướp gia súc và lương thực. Vì thế, họ thường xây nhà sát nhau và tạo thêm những bức tường kiên cố để chống lại kẻ cướp. Ảnh: Kenney Mencher.

Nhà cửa tại khu đô thị Çatalhöyük được xây sát nhau và bao quanh bởi bức tường cao và dày. Thời điểm đó, nóc nhà đóng vai trò "đường phố", là nơi các gia đình gặp gỡ, cùng nhau dệt vải... Lỗ trên nóc nhà ở Çatalhöyük vừa là cửa ra vào, vừa là ống khói. Vì thế, các gia đình thường đặt lò nướng, lò sưởi ngay bên dưới cửa ra vào. Điểm đặc biệt tại Çatalhöyük chính là người dân sẽ chôn cất hài cốt tổ tiên ngay dưới nền nhà. Ảnh: Sutori.

Săn bắn vẫn là phương thức kiếm ăn quan trọng trong cuộc sống của xã hội Çatalhöyük. Người dân dự trữ thịt, dùng da động vật để may quần áo và tận dụng phần xương để chế tạo kim khâu, lược chải tóc. Trong thời kỳ này, người Çatalhöyük đã biết chế tạo khung cửi để dệt vải. Loại vải sớm nhất được con người phát hiện có niên đại 7.500 năm. Ảnh: Wikimedia Commons.

Xã hội Çatalhöyük được hình thành từ trước khi các dụng cụ bằng kim loại xuất hiện. Vì thế, người dân sẽ chế tạo công cụ, vũ khí từ những vật liệu được tìm thấy quanh môi trường sống. Ví dụ, gỗ được dùng để làm cung tên, giáo hoặc rìu cầm tay. Các loại đá như đá lửa, đá vỏi chai được đẽo sắc để bịt đầu mũi tên hoặc làm dao, búa. Ảnh: Dutpekmezi3.

Đây là bức tranh tường được các nhà khảo cổ tìm thấy ở khu đô thị Çatalhöyük. Ban đầu, bức tranh này được cho là đang mô tả một tấm da báo. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu hiện nay tin rằng những đốm đỏ trong bức tranh thể hiện một vụ phun trào núi lửa. Hasan Daği là núi lửa không còn hoạt động, nằm cách Çatalhöyük gần 130 km về phía đông bắc. Năm 2013, nhà núi lửa học Axel Schmitt chứng minh Hasan Daği đã phun trào cách đây gần 9.000 năm, trùng với niên đại của bức tranh tường này. Ông Axel Schmitt cũng nhận định bức tranh tường này là bản đồ lâu đời nhất thế giới vì nó mô tả quang cảnh ngôi làng khi nhìn từ trên cao. Ảnh: Daily Mail.