Giải mã những bí ẩn đằng sau chiếc long bào của các vị hoàng đế Trung Hoa

Ở Trung Quốc, trong triều đại phong kiến vua được xem là bậc chí tôn, chân mệnh thiên tử. Mọi đồ dùng của nhà vua đều là thứ quý giá, phải được thiết kế riêng. Người xưa có quy định rõ ràng mọi món đồ của nhà vua từ màu sắc cho đến chất liệu, hoa văn trên đó không ai được phép dùng. Ví dụ như long bào là loại quần áo chỉ dành riêng cho các bậc đế vương.

Long có nghĩa là rồng, bào là quần áo. Sở dĩ gọi như vậy là bởi xã hội phong kiến quan niệm, rồng là biểu tượng của hoàng đế. Họa tiết hình rồng cũng chỉ có nhà vua mới được dùng. Điểm đặc biệt là từng đường kim mũi chỉ trên long bào đều phải tuân thủ nguyên tắc cụ thể.

Long bào phải thêu hình 9 con rồng

Hoa văn chủ yếu trên long bào là văn rồng, trong đó, bốn con chính long thêu ở trước, lưng và hai vai. Vạt trước và sau long bào thì mỗi vạt có hai con hành long. Như vậy nhìn từ trước hay sau đều thấy năm con rồng, hàm ý sự tôn quý (cửu ngũ). Con rồng cuối cùng này thêu bên trong vạt trước, muốn trông thấy phải vén vạt áo lên mới được.

Ngoài chín con rồng ở trên thì văn rồng còn thể hiện trong những hình rồng nhỏ ở cổ áo, eo và cổ tay áo. Còn vô số đường uốn lượn dưới long bào gọi là “chân nước”. Trên chân nước thêu rất nhiều gợn sóng cuồn cuộn, còn báu vật đá dựng đứng gọi là “hải thủy giang nhai”, không chỉ tượng trưng cho may mắn bất tận mà còn hàm nghĩa “thống nhất giang sơn”, “mãi mãi thái bình”.

Ngoài ra, trên long bào còn có những hoa văn khác như văn phụng, văn mẫu đơn phú quý, văn ngọc tỉ, ở quanh văn rồng còn có văn mây ngũ sắc, văn dơi đỏ, văn thập nhị chương (nhật, nguyệt, tinh thần, sơn, long, hoa trùng, tông di, tảo, hỏa, phấn mễ, phủ, phất) tượng trưng cho điều lành. Mây ngũ sắc là hoa văn trang trí thường thấy, tượng trưng cho may mắn; văn dơi màu đỏ là tượng trưng cho “phúc lớn”, cũng là hoa văn trang trí không thể thiếu trên long bào.

Người xưa quan niệm rằng hoàng đế là bậc “cửu ngũ chí tôn”. Số 9 là số dương, trong Dịch kinh biểu thị bằng một vạch liền (─); số năm là hào vị thứ năm trong quái tượng tính từ dưới lên.

Khổng Dĩnh Đạt ghi trong “Ngũ kinh chính nghĩa” rằng: “Lời cửu ngũ, dương khí mạnh ngút trời, vì rồng ở trên trời. Hiện tượng này ví như thánh nhân có đức rồng, bay cao ở ngôi vị trên trời”. Vì thế, sau này “cửu ngũ” dùng để ví ngôi vua. Cũng từ văn hóa Đạo gia như vậy mà long bào có thêu chín con rồng, tượng trưng cho hoàng đế.

Ba năm may xong một bộ long bào

Để hoàn thành một chiếc áo long bào, các thợ thủ công phải mất 3 năm. Triều đình Trung Hoa có hẳn phường may chuyên dụng chuyên may y phục cho các thành viên trong hoàng tộc.

Riêng với long bào, kiểu mẫu và đường nếp phải nhận được sự chấp thuận của hoàng đế và các vị đại thần mới được phép hoàn thành kiểu mẫu. Sau đó, mẫu thiết kế này sẽ được chuyển giao cho các thợ làm lụa, một thợ thủ công sẽ cắt vải và sẽ chuyển đến một thợ may tiếp theo để hoàn tất phần thô của chiếc áo long bào. Sau cùng, chiếc áo sẽ được chuyển tới phường thêu để các nghệ nhân thực hiện khâu thêm các họa tiết.

Những chiếc long bào của nhà vua đều được dùng bằng các loại chỉ đắt đỏ nhất để thêu, thậm chí có loại chỉ được làm từ vàng thật. Để hoàn thiện khâu thêu thùa, một chiếc long bào cần tới 500 thợ thủ công và thợ thêu để khâu áo và 40 thợ khác để thêu chỉ vàng, chỉ bạc lên áo.

Long bào cũng được may thành nhiều mẫu khác nhau để sử dụng tương ứng cho từng loại thời tiết. Tùy vào tình hình thời tiết mà sẽ có áo lót bên trong hay không. Chúng được làm bằng những chất liệu khác nhau như lụa, da thuộc hay vải sợi.

Vải dùng để may long bào đều là những chất liệu tốt nhất, mềm mại, thoải mái như lụa, tơ, gấm… thường sẽ là những vải thượng hạng chọn từ những cống phẩm của các nước tiến cống. Hầu hết long bào sẽ có màu vàng, thêu hoạt tiết hình rồng bằng chỉ vàng, chỉ bạc.

Mỗi mẫu được dùng riêng cho từng dịp

Triều đình phong kiến có quy định mỗi một loại được dùng cho một dịp đặc biệt. Ví dụ như long bào dùng đi du ngoạn, vào những ngày thời tiết xấu và thậm chí những bộ chỉ dùng khi ăn và ra ngoài trời.

Những màu sắc dành riêng cho hoàng đế là vàng tươi, đỏ, xanh và xanh sáng. Màu vàng thường được sử dụng trong các buổi lễ.

Những màu sắc còn lại được dùng trong những ngày lễ ở ba ngôi đền lớn: Long bào xanh ở Đền Cung đình, long bào đỏ ở Đền Mặt trời và long bào xanh sáng ở Đền Mặt trăng.

Với mỗi chiếc áo long bào, hoàng đế cũng sẽ đeo đai và mũ phù hợp. Những chiếc áo long bào được dùng trong những ngày lễ trọng đại thường có hoạ tiết con rồng vàng.