Hé lộ bí ẩn khoa học: Vì sao đàn ông thường cao hơn phụ nữ?

Tại sao đàn ông thường cao hơn phụ nữ? (Nguồn ảnh: Getty)

Chiều cao là đặc điểm phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi hàng ngàn gen. Một nghiên cứu năm 2022 đăng trên tạp chí Nature đã xác định 12.111 vị trí trong bộ gen liên quan đến chiều cao. Trong đó, gen SHOX – nằm trên cả nhiễm sắc thể X và Y – được xem là yếu tố quan trọng nhất, chiếm tới 25% sự chênh lệch trung bình 12,5 cm giữa nam và nữ. Những biến thể khiến SHOX mất chức năng có thể dẫn đến chứng thấp bé, ví dụ rối loạn loạn sản sụn Léri-Weill.

Trong một nghiên cứu quy mô lớn công bố tháng 5/2025 trên tạp chí PNAS, các nhà khoa học đã phân tích dữ liệu từ 928.605 người, trong đó có 1.225 người bị lệch bội nhiễm sắc thể giới tính (XXX hoặc XXY). Kết quả cho thấy những người có thêm nhiễm sắc thể Y thường cao hơn so với người có thêm nhiễm sắc thể X, do nhiễm sắc thể X thừa thường bất hoạt một phần, trong khi XY lại có hai bản sao gen SHOX hoạt động mạnh mẽ.

Nhìn chung, nam giới thường có nhiễm sắc thể giới tính XY, trong khi nữ giới thường có XX. Tuy nhiên, đôi khi người ta có nhiều hoặc ít nhiễm sắc thể giới tính hơn, điều này có thể ảnh hưởng đến chiều cao của họ. Ví dụ, phụ nữ mắc hội chứng Turner, những người chỉ có một nhiễm sắc thể X đầy đủ, thường thấp hơn những phụ nữ có nhiễm sắc thể XX. (Nguồn ảnh: Getty)

 

Tuy vậy, chuyên gia Alexander Berry – Đại học Khoa học Sức khỏe Geisinger, Pennsylvania – nhấn mạnh rằng nhiễm sắc thể Y không phải là nguyên nhân duy nhất. Ông cho rằng các gen khác trên Y có thể ảnh hưởng đến sản xuất hormone, đặc biệt là testosterone – loại nội tiết tố thúc đẩy đặc điểm nam giới và có khả năng tác động đến sự phát triển chiều cao.

Hormone nói chung giữ vai trò quan trọng trong tăng trưởng. Bên cạnh testosterone, hormone tăng trưởng từ tuyến yên và IGF-1 (yếu tố tăng trưởng giống insulin 1) thúc đẩy sự phát triển cơ thể, đạt đỉnh vào tuổi dậy thì. Đặc biệt, estrogen – hormone được sản sinh ở cả nam và nữ – vừa kích thích xương phát triển, vừa quyết định thời điểm kết thúc tăng trưởng khi làm xương hóa cứng. Việc estrogen đạt đỉnh sớm hơn ở nữ giới khiến quá trình dừng tăng trưởng diễn ra sớm, góp phần tạo nên sự chênh lệch chiều cao.

Ngoài yếu tố sinh học, môi trường cũng ảnh hưởng đáng kể. Các nghiên cứu song sinh cho thấy khoảng 80% chiều cao do di truyền, còn lại 20% đến từ dinh dưỡng, khí hậu và các điều kiện sống khác.

"Rất có thể biểu hiện gen sẽ là chìa khóa tiếp theo giải mã bí ẩn này", Berry nhận định. Ông cho rằng ngay cả những người có bộ nhiễm sắc thể giống hệt nhau cũng có thể khác biệt về chiều cao do mức độ biểu hiện gen không đồng nhất.