Tàu ngầm Trung Quốc phát hiện nơi chứa bí mật sự sống ở đáy Thái Bình Dương

Hệ thống Côn Lôn, nằm ở phía đông bắc Papua New Guinea, bao gồm 20 miệng hố lớn. Trong đó, miệng hố lớn nhất rộng khoảng 1.800 mét (5.900 feet) và sâu 130 mét (430 feet). Các miệng hố tập trung thành cụm theo cấu trúc gọi là "bầy ống", giải phóng một lượng lớn hydro, nuôi dưỡng sự sống phát triển mạnh mẽ trong toàn hệ thống.

Côn Lôn được ví như một mỏ thủy nhiệt tại Đại Tây Dương có tên "Thành phố đã mất", nằm trên dãy núi ngầm Atlantis Massif. Tuy nhiên, Côn Lôn sở hữu nhiều đặc điểm độc đáo, đặc biệt là kích thước. Theo nghiên cứu công bố ngày 8/8/2025 trên tạp chí Science Advances, Côn Lôn có diện tích khoảng 11 km² (tương đương 28,5 kilomet vuông), lớn hơn Thành phố đã mất hàng trăm lần.

Các miệng hố hoặc đường ống có rất nhiều đường ống nhỏ hơn bên trong.

Hệ thống này mang lại cho giới khoa học góc nhìn mới về quá trình serpentin hóa dưới biển sâu, khi nước biển phản ứng với đá manti tạo ra khoáng chất serpentin màu xanh lục và giải phóng hydro. Các nhà nghiên cứu cho rằng sự liên hệ giữa khí hydro này và sự xuất hiện của sự sống có thể chính là chìa khóa giải mã lịch sử Trái Đất sơ khai.

"Điều đặc biệt thú vị là tiềm năng sinh thái của nó", Giáo sư Weidong Sun, đồng tác giả nghiên cứu tại Viện Hải dương học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc nhấn mạnh. "Chúng tôi đã quan sát thấy sự phát triển đa dạng của nhiều loài sinh vật biển sâu như tôm, tôm hùm đất, hải quỳ và giun ống, những loài sống dựa vào quá trình tổng hợp hóa học từ hydro".

Do ánh sáng mặt trời không thể xuyên xuống vùng biển sâu thẳm, sự sống tại đây không thể dựa vào quang hợp. Thay vào đó, nhiều sinh vật tận dụng năng lượng từ các hóa chất như hydro để tồn tại.

Trước đó, một nhóm nghiên cứu khác của Trung Quốc đã dùng tàu ngầm có người lái ghi hình cộng đồng sinh vật dựa trên tổng hợp hóa học ở độ sâu 9.500 mét tại Tây Bắc Thái Bình Dương. Đây là một trong số rất ít bằng chứng trực quan về sự sống ở độ sâu khắc nghiệt như vậy.

Trong nghiên cứu lần này, nhóm chuyên gia tiếp tục sử dụng chính con tàu ngầm đó để lập bản đồ Côn Lôn và khảo sát bốn miệng hố lớn nhất. Dựa vào nồng độ hydro trong chất lỏng thủy nhiệt, họ ước tính hệ thống này chiếm hơn 5% tổng lượng hydro phi sinh học được sản sinh dưới biển sâu toàn cầu.

Các nhà khoa học cho rằng "bầy ống" tại Côn Lôn hình thành theo từng giai đoạn. Ban đầu, hydro tích tụ dưới lòng đất rồi bùng phát thành các vụ nổ lớn. Sau đó, các vết nứt xuất hiện ở rìa và đáy cấu trúc, tạo điều kiện cho dòng chất lỏng thủy nhiệt giàu hydro phun trào. Khi các vết nứt dần bị khoáng chất lấp lại, hydro lại tích tụ tiếp, có thể gây ra những vụ nổ nhỏ hơn.

Khác với các hệ thống thủy nhiệt núi lửa thường hoạt động ở ranh giới mảng kiến tạo với cấu trúc "ống khói đen" siêu nóng lên tới 400°C, Côn Lôn và Thành phố đã mất thuộc dạng serpentin hóa, mát hơn nhiều, dưới 90°C.

Đặc biệt, Côn Lôn không chỉ lớn hơn Thành phố đã mất mà còn nằm ở vị trí khác thường. Trong khi Thành phố đã mất hình thành tại ranh giới mảng phân kỳ, Côn Lôn lại nằm sâu trong mảng kiến tạo, cách xa các dãy núi giữa đại dương.

"Hệ thống Côn Lôn nổi bật với lưu lượng hydro cực cao, quy mô lớn và bối cảnh địa chất độc đáo", Giáo sư Sun nhận định. "Điều này cho thấy quá trình serpentin hóa có thể xảy ra cả ở những nơi cách xa sống núi giữa đại dương, thách thức giả thuyết vốn tồn tại từ lâu".