Hy vọng mong manh cho loài cá heo sắp tuyệt chủng ở Mexico

Loài động vật quý hiếm này có độ dài tối đa chỉ vào khoảng 1,5 m, nặng 50 kg và tuổi thọ khoảng 21 năm. Kể từ khi được phát hiện vào những năm 1950, chúng đã bị xếp vào danh sách những loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất thế giới. Các nhà khoa học nghi ngờ rằng số lượng cá thể của loài này thậm chí chưa bao giờ vượt quá 1.000 con.

Tiến sĩ Sergio Nigenda Morales, thuộc Phòng thí nghiệm gen quốc gia về đa dạng sinh học tại Irapuato, bang Guanajuato, miền Trung Mexico, cho biết cá heo vaquita là nạn nhân “bất đắc dĩ” mắc vào lưới của những con tàu đánh bắt cá Totoaba (tên khoa học Totoaba macdonaldi, thuộc bộ cá vược). Trên thị trường chợ đen, bong bóng cá Totoaba có giá lên đến 9.000 USD/kg. Dù có mức giá “trên trời” như vậy, nhưng mặt hàng này vẫn được săn đón ở châu Á, vì quan niệm cho rằng bong bóng cá Totoaba có thể giúp giảm đau, cải thiện sinh lý nam giới, nên còn được mệnh danh là “cocaine của biển”.

Theo ông Nigenda Morales, bên cạnh kích thước nhỏ bé, cá heo vaquita còn rất “mỏng manh”, khiến các nhà khoa học khó có thể tiếp cận gần hơn để tìm hiểu về chúng. Chuyên gia này nhấn mạnh quần thể duy nhất của loài này đã giảm xuống chỉ còn 10 cá thể, hoặc thậm chí ít hơn. Điều này khiến trường hợp của cá heo vaquita trở nên khác biệt so với một số loài có nguy cơ tuyệt chủng, nhưng còn sót lại nhiều quần thể hơn.

Ông Morales trích dẫn một nghiên cứu quốc tế mới công bố trên tạp chí danh tiếng Science, trong đó các nhà khoa học đã bác bỏ giả thuyết cá heo vaquita có nguy cơ tuyệt chủng do giao phối cận huyết. Chuyên gia này nhấn mạnh: “Phân tích các dữ liệu di truyền và sinh thái, mô hình mô phỏng của nghiên cứu mới cho thấy nếu có thể loại bỏ khả năng cá heo vaquita chết do mắc lưới nhầm, số lượng cá thể có thể phục hồi trong 5 thập kỷ kể từ năm 2020 có thể lên đến 300 con. Đó là thông điệp mạnh mẽ nhất”.

Mặc dù kêu gọi thống kê, theo dõi quần thể cá heo vaquita và bảo đảm tuân thủ luật pháp có liên quan, các nhà khoa học thừa nhận rất khó để thực hiện được những nhiệm vụ này, do có liên quan đến nhiều quốc gia và thị trường chợ đen trị giá hàng triệu USD. Chính phủ Mexico cũng đã cấm đánh bắt cá Totoaba và hành vi khai thác bằng lưới rê trong môi trường sống của cá heo vaquita, nhưng các lệnh cấm là chưa đủ để chấm dứt hoàn toàn hoạt động kinh tế bất hợp pháp siêu lợi nhuận này.