Lần đầu công bố hình ảnh xác ướp lâu đời nhất trên thế giới: Cách ướp xác gây bất ngờ!

Khoảng 60 năm trước, Manuel Farinha dos Santos, một nhà khảo cổ học đã chụp được những bức ảnh về một số bộ hài cốt chôn cất trong các ngôi mộ 8.000 năm tuổi ở thung lũng Sado, miền Nam Bồ Đào Nha.

Một phân tích mới hiện nay về những bức ảnh này cho thấy có thể những xác ướp cổ xưa nhất của con người không phải đến từ Ai Cập hay Chile, mà là ở châu Âu.

Các nhà nghiên cứu cho biết, hơn chục bộ hài cốt thời cổ đại đã được tìm thấy ở thung lũng Sado, thuộc phía Nam của Bồ Đào Nha trong các cuộc khai quật vào những năm 1960.

Sau khi phân tích các hình ảnh và quan sát bãi chôn cất, các nhà nghiên cứu cho biết, ít nhất một trong số những hài cốt trên đã được ướp xác, có thể là để vận chuyển dễ dàng hơn trước khi chôn cất. Điều này cho thấy tập tục ướp xác đã phổ biến tại khu vực này vào thời điểm đó.

Các nhà khoa học đã tiến hành xem xét lại tài liệu của nhà khảo cổ học người Bồ Đào Nha Manuel Farinha dos Santos (qua đời năm 2001). Trong nghiên cứu mới này, các chuyên gia đã phát hiện ra các bức ảnh đen trắng của 13 ngôi mộ từ thời kỳ đồ đá giữa.

Bức ảnh chụp về cuộc khai quật cho thấy một số người đã được ướp xác trước khi chôn cất cách đây khoảng 8.000 năm. Ảnh: Peyroteo-Stjerna et al/European Journal of Archaeology

Dù có một số tài liệu và bản đồ vẽ tay về khu chôn cất này ở thung lũng Sado được lưu giữ trong Bảo tàng Khảo cổ học Quốc gia ở Lisbon, nhưng những bức ảnh trên chưa từng được công bố. Theo Rita Peyroteo-Stjerna, nhà khảo cổ học tại ĐH Uppsala, đồng thời là tác giả chính của nghiên cứu, những bức ảnh đã cho các nhà khảo cổ có cơ hội để nghiên cứu về các ngôi mộ.

Sau khi sử dụng các bức ảnh đen trắng để tái dựng lại các ngôi mộ, các nhà khoa học quan sát thấy phần tay và chân của một số bộ hài cốt bị kéo đến vị trí mà vượt quá giới hạn tự nhiên. Điều này cho thấy rằng người chết đã bị trói chặt bằng những sợi dây nhưng sau đó đã tan ra hết. Bên cạnh đó, các đoạn xương của hài cốt vẫn còn gắn liền với nhau sau khi chôn cất, trong khi thực tế những xương bàn chân rất nhỏ thường bị rời ra hoàn toàn khi cơ thể phân hủy.

Kỳ lạ là không có dấu hiệu nào cho thấy rằng phần đất của ngôi mộ từng bị dịch chuyển khi mô mềm của cơ thể người phân hủy. Điều này cũng đồng nghĩa với việc không xảy ra sự phân hủy.

Cách ướp xác cổ xưa này khiến nhiều nhà nghiên cứu ngạc nhiên. Ảnh: Peyroteo-Stjerna et al/European Journal of Archaeology

Nhà khảo cổ học Peyroteo-Stjerna chia sẻ, những dấu hiệu trên cho thấy người này được ướp xác sau khi qua đời. Có thể cơ thể người chết được làm khô và sau đó dần dần thu nhỏ lại bằng cách quấn chặt dây xung quanh.

Việc nghiên cứu và phân tích các ngôi mộ cổ này dựa trên những phát hiện từ các thí nghiệm phân hủy được thực hiện tại Cơ sở Nghiên cứu Nhân chủng học Pháp y tại ĐH bang Texas.

Những thí nghiệm trên các hài cốt này cho thấy người cổ đại có thể từng thực hiện những thao tác nào đó khi ướp xác người chết ở thung lũng Sado.

Trong nghiên cứu mới, các chuyên gia cho rằng nhiều khả năng những cư dân xưa đã trói người chết lại, sau đó đặt lên trên một cấu trúc cao, chẳng hạn như bệ nâng, để cho phép chất lỏng phân hủy thoát ra ngoài và tránh tiếp xúc với cơ thể.

Mặt khác, ngưa xưa cũng có khả năng dùng lửa để làm khô thi thể và dùng các dây buộc trên cơ thể, thắt chặt dần qua thời gian. Cách làm này giúp giữ được tính toàn vẹn về mặt giải phẫu, đồng thời tăng khả năng uốn dẻo của các chi.

Nhà khảo cổ học Peyroteo-Stjerna cho biết, nếu một số hài cốt được đưa từ nơi khác đến thung lũng Sado để chôn cất, thì việc ướp xác để giúp xác chết nhỏ và nhẹ hơn nhiều, sẽ giúp cho quá trình vận chuyển trở nên dễ dàng hơn.

Nghiên cứu này mới công bố trên tạp chí European Journal of Archaeology.