Loài bọ que tưởng tuyệt chủng hơn 100 năm bất ngờ “hồi sinh” trên núi lửa giữa đại dương

Năm 1918, hòn đảo Lord Howe, nằm giữa Australia và New Zealand, hứng chịu một biến cố nghiêm trọng khi tàu Makambo bị đắm. Vụ tai nạn tưởng chừng không liên quan đến sinh thái, nhưng lại kéo theo một thảm họa sinh học: hàng loạt chuột đen thoát khỏi tàu và nhanh chóng lan tràn trên đảo. Trong thời gian ngắn, chúng xâm chiếm môi trường sống, tiêu diệt hàng loạt loài bản địa – trong đó có bọ que Lord Howe (Dryococelus australis).

Ảnh minh họa.

Việc loài côn trùng độc đáo này biến mất khiến các nhà khoa học không khỏi tiếc nuối. Với biệt danh “tôm hùm cây”, bọ que Lord Howe có ngoại hình đặc biệt, chiều dài lên đến 15 cm, nặng khoảng 25 gram, sống về đêm và hoàn toàn không biết bay. Con đực thường có hành vi “ôm ấp” bạn đời bằng ba chân sau mỗi khi ngủ, một hình thức thể hiện tình cảm hiếm gặp ở thế giới côn trùng.

Sau nhiều thập kỷ tưởng chừng đã tuyệt chủng, vào năm 2001, giới khoa học bất ngờ phát hiện một quần thể nhỏ, chỉ khoảng 20 cá thể có hình dáng tương tự bọ que Lord Howe trên Ball’s Pyramid, một đảo đá núi lửa cao 562 mét nằm cách đảo Lord Howe khoảng 23 km. Địa hình khắc nghiệt, thiếu thốn thức ăn và hầu như không có chỗ trú ẩn khiến sự sống trên Ball’s Pyramid gần như bất khả thi, nhưng bằng cách nào đó, những con bọ que vẫn tồn tại tại đây.

Ban đầu, các nhà nghiên cứu nghi ngờ đây là một loài bọ que khác. Nhưng sau khi phân tích DNA và so sánh với mẫu vật được lưu trữ trong bảo tàng, họ xác nhận đây chính là bọ que Lord Howe, loài từng bị coi là đã biến mất khỏi Trái đất.

Hai cá thể đầu tiên được đưa về vườn thú Melbourne và đặt tên là "Adam" và "Eve". Chúng được chăm sóc đặc biệt để bắt đầu quá trình nhân giống trong điều kiện nuôi nhốt. Đến năm 2003, thêm hai cặp sinh sản được thu thập, một cặp giao cho các nhà nghiên cứu tư nhân tại Sydney, một cặp đưa về tiếp tục chương trình bảo tồn tại Melbourne.

Việc nhân giống không dễ dàng, nhưng các nỗ lực đã mang lại kết quả ngoài mong đợi. Đến năm 2006, đã có khoảng 50 cá thể được nuôi trong môi trường kiểm soát cùng hàng ngàn trứng chờ nở. Hai năm sau, con số này tăng vọt lên hơn 700 cá thể và hơn 11.000 quả trứng.

Các quần thể nuôi nhốt hiện đang được chăm sóc tại bảo tàng Victoria (Australia), vườn thú San Diego (Mỹ) và Bristol (Anh). Đặc biệt, 20 con bọ que đã được đưa trở lại sống trong môi trường tự nhiên trên đảo Lord Howe – đánh dấu bước đầu tiên của kế hoạch tái sinh hệ sinh thái bản địa sau khi loại bỏ hoàn toàn chuột xâm lấn.

Chia sẻ về sự kiện này, nhà sinh vật học tiến hóa Alexander Mikheyev từ Học viện Khoa học và Công nghệ Okinawa (Nhật Bản) nhận định:

"Câu chuyện về bọ que Lord Howe là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về sự mong manh của hệ sinh thái đảo. Nhưng đồng thời, nó cũng mang lại một cơ hội hiếm hoi – một phép màu sinh học cho nhân loại."

Sự trở lại đầy bất ngờ của loài bọ que tưởng chừng đã vĩnh viễn biến mất không chỉ khiến giới khoa học vỡ òa trong vui mừng, mà còn trở thành biểu tượng hy vọng cho các chương trình bảo tồn toàn cầu: rằng ngay cả khi cánh cửa sinh tồn tưởng đã khép lại, thiên nhiên vẫn có thể hé mở một lối thoát – nếu con người biết lắng nghe và hành động kịp thời.