Loài cá quý hiếm như vàng ‘hồi sinh’ diệu kỳ sau 20 năm tưởng như đã tuyệt chủng

Năm 2020, 1 con cá lớn, bí ẩn đã được đánh bắt ở Campuchia. Nhiều người tò mò liệu đây có phải là "Bóng ma sông Mê Kông" không, họ tự hỏi - một loài cá khó nắm bắt, không được nhìn thấy kể từ năm 2005 và được cho là đã tuyệt chủng?

Theo hình ảnh được ghi lại của con cá này cho thấy đặc điểm nhận dạng đặc trưng với miệng kì lạ, 1 cục lồi ra ở hàm. Tuy nhiên, con cá này đã được bán trước khi các nhà khoa học có thể quan sát kĩ hơn.

3 năm sau, ngư dân Campuchia đã tiếp tục bắt được 2 con cá tương tự ở sông Mê Kông, nặng từ 11 đến 13 pound và dài từ hai đến ba feet. Lần này, các nhà nghiên cứu đã có thể mua và tự mình kiểm tra.

Ảnh minh họa.

Các nhà nghiên cứu đã công bố phát hiện của mình vào thứ ba trong một nghiên cứu trên tạp chí Biological Conservation. Đây là khoảnh khắc đáng ăn mừng đối với nhóm làm việc để bảo vệ sông Mekong, một trong những con sông dài nhất thế giới và là nguồn sống của hàng chục triệu người.

Có nghĩa là "Mẹ của các dòng sông" trong tiếng Thái và tiếng Lào, sông Mê Kông uốn lượn qua nhiều quốc gia Đông Nam Á và cực kỳ giàu đa dạng sinh học. Nhưng nó cũng phải đối mặt với nhiều thách thức bao gồm phát triển thủy điện, đánh bắt quá mức và suy thoái môi trường sống. Những thách thức này là lý do khiến các nhà khoa học từ lâu lo ngại rằng “Mekong Ghost”, một loài cá chép khổng lồ đang bị đe dọa nghiêm trọng có thể dài tới bốn feet, có thể đã bị xóa sổ một cách lặng lẽ sau nhiều năm trôi qua mà không ai nhìn thấy.

Loài cá này, có nguồn gốc từ sông Mekong, vẫn còn là một ẩn số kể từ khi được đặt tên chính thức vào năm 1991. Theo thông cáo báo chí từ Đại học Nevada, Reno, kể từ đó, người ta chỉ ghi nhận được chưa đến 30 cá thể, khiến nó trở thành loài cực kỳ quý hiếm.

Nhóm nghiên cứu của Hogan – những người cũng nghiên cứu các loài khác và các bộ phận khác của môi trường sông Mê Kông đã để mắt đến loài cá chép khổng lồ, tìm hiểu các chợ cá và thực hiện các chương trình tiếp cận với ngư dân địa phương. Bản thân Hogan, người đã dành phần lớn sự nghiệp của mình để nghiên cứu về cá ở lưu vực sông Mê Kông, chỉ nhìn thấy loài cá này một lần vào đầu những năm 2000. "Tôi đã tìm kiếm nó từ đó, có phần bị nó mê hoặc vì nó là một loài cá khổng lồ rất khác thường", Hogan nói. "Tôi nghĩ rằng nó có thể đã tuyệt chủng, và khi nghe tin nó được tìm thấy lần nữa tôi đã chờ đợi tin tức đó 20 năm rồi". "Đó là dấu hiệu của hy vọng", ông nói thêm. "Điều đó có nghĩa là vẫn chưa quá muộn".

Tác giả chính của nghiên cứu, Bunyeth Chan từ Đại học Svay Rieng của Campuchia, cũng đồng tình với quan điểm này khi phát biểu trong một thông cáo báo chí: “Việc tái phát hiện loài cá chép khổng lồ là lý do để hy vọng, không chỉ cho loài này mà còn cho toàn bộ hệ sinh thái sông Mekong”.

Vẫn còn nhiều điều các nhà nghiên cứu chưa biết, như thực sự có bao nhiêu cá chép hồi khổng lồ hoặc quần thể của chúng sinh sống ở đâu.

Ba con cá được tìm thấy trong khoảng thời gian từ năm 2020 đến năm 2023 nằm ngoài phạm vi sinh sống bình thường của chúng điều này có thể có nghĩa là có nhiều loài cá hơn đang sống ở những khu vực trước đây chưa được biết đến hoặc chúng di cư đến đó từ Lào và Thái Lan.

Mặc dù việc tìm thấy ba con cá riêng lẻ liên tiếp sau khi loài này biến mất trong gần hai thập kỷ là điều bất thường, Hogan cho rằng đây là thành quả của công việc họ đã làm trên thực địa - xây dựng mối quan hệ tốt với cộng đồng địa phương, những người biết liên hệ với họ nếu phát hiện bất kỳ điều gì bất thường.

Nhưng các nhà nghiên cứu cho biết cần phải hành động nhiều hơn nữa khi sông Mekong phải chống chọi với các mối đe dọa từ nhiều phía, bao gồm cả biến đổi khí hậu, khiến khu vực này phải đối mặt với tình trạng lũ lụt và hạn hán nghiêm trọng hơn mỗi năm.