Loài cây ‘ăn thịt’ từng biến mất ở Việt Nam 100 năm trước nay tái xuất thần kỳ, có rất ít cá thể ngoài tự nhiên

Cây nắp ấm

Vào năm 2012, Viện sinh học Nhiệt đới và các nhà nghiên cứu đến từ Pháp đã phát hiện ra cây nắp ấm Thorel, tên khoa học là Nepenthes thorelii Lecomte tại vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát, Tây Ninh. Đây là loài cây tưởng chừng đã biến mất khỏi Việt Nam, chúng được phát hiện lần đầu vào năm 1861 – 1869 ở xã Thị Tĩnh, huyện Lò Thiêu, tỉnh Bình Dương. Năm 1909 loài cây “ăn thịt” này được nhà khoa học người Pháp Paul Henri Lecomte đặt tên là Thorel. Tuy nhiên, kể từ khi nhà khoa học Pháp thu được mẫu vật của loài này thì chưa có 1 ghi nhận khác nào về cây nắm ấm Thorel tồn tại ngoài tự nhiên.

Mãi đến năm 2012, nó mới lại được phát hiện 1 lần nữa. Nhiều người dễ nhầm lẫn cây nắm ấm Thorel với các loài nắm ấm khác đang được làm cây cảnh, tuy nhiên, phần “ấm” hay “bình” của cây nắp ấm Thorel này tròn hơn rất nhiều loại nắp ấm đang được bán làm cảnh phổ biến ở nước ta.

Cách thức săn mồi của loài cây “ăn thịt” này cực kì đặc biệt, chúng dùng phương pháp rất tinh vi và hoàn hảo. Cây nắp ấm Thorel có cuống lá rất dài, phiến lá trở thành nắp bình. Thân cây như 1 chiếc bình hình trụ, có phần đáy thắt lại và tiết ra chất nhựa có mùi hương dẫn dụ con mồi – hầu hết là côn trùng. Triên miệng bình cũng tiết ra 1 dịch mật hấp dẫn côn trùng và chúng dễ dàng trở thành món ngon của loài cây nắp ấm này. Điều đặc biệt là các con côn trùng thoải mái bò trên chiếc bình mà không thấy mối nguy hiểm, đến khi bị rơi vào “bẫy”, nắp bình lập tức đóng lại thì chúng chính thức phải chờ chết, chiếc bình sẽ tiêu hóa con mồi và cung cấp chất dinh dưỡng cho cây.

Tại thời điểm phát hiện, ngoài tự nhiên chỉ còn chưa đến 100 cá thể cây nắp ấm Thorel vì vậy loài cây này được Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) xếp vào tình trạng cực kì nguy cấp và cần có biện pháp bảo tồn.

Ngoài ra, ở Việt Nam cũng có 5 loại nắp ấm tồn tại được ghi trong cuốn Cây cỏ Việt Nam tập 1 như Bình nước Trung Bộ (Nepenthes annamensis Macfarl) phân bố ở Đà Lạt, Vĩnh Linh; Bình nước Geoffray (Nepenthes geoffrayi H. Lec); Bình nước kỳ quan hay còn có tên khác là Trư – lung, Pitcher plant (Nepenthes mirabilis Druce) phân bố ở vùng đất lầy, bình nguyên; Nắp bình cất (Nepenthes distillatoria) mọc hoang ở Đồng Tháp.