Lốc xoáy hình thành như thế nào? Hành trình ra đời của 'cuồng phong tử thần'

Lốc xoáy là gì?

Lốc xoáy (tornado) là một cột không khí xoay tròn với tốc độ cực cao, kéo dài từ đáy một đám mây vũ tích (cumulonimbus) xuống mặt đất. Với đường kính từ vài chục đến hàng trăm mét, tốc độ gió có thể lên đến hơn 400 km/h, lốc xoáy có khả năng cuốn phăng xe hơi, nhà cửa, thậm chí cả toa tàu hỏa.

Điều kiện để lốc xoáy hình thành

Để một cơn lốc xoáy xuất hiện, ba yếu tố chính phải hội tụ:

Không khí ẩm và nóng gần mặt đất – thường đến từ vùng khí hậu nhiệt đới.

Không khí lạnh và khô ở tầng trên – đến từ các vùng ôn đới hoặc cực.

Sự chênh lệch gió theo độ cao (wind shear) – khiến luồng không khí chuyển động xoáy ngang.

Khi ba yếu tố này gặp nhau, chúng tạo ra một luồng khí chuyển động xoáy theo chiều ngang ngay sát mặt đất. Nhưng để tạo thành lốc xoáy, cần thêm một bước nữa...

Ảnh minh họa.

Từ xoáy ngang thành vòi rồng sát thủ

Luồng không khí xoáy ngang này bị hút lên cao bởi một cơn bão mạnh (siêu bão – supercell). Khi bị đẩy lên theo chiều đứng, luồng khí bắt đầu chuyển từ xoáy ngang sang xoáy dọc, tạo thành phễu xoáy kéo dài từ đám mây xuống mặt đất – đó chính là lốc xoáy.

Khi vòi rồng chạm đất, nó bắt đầu hút bụi, đất, mảnh vỡ và mọi thứ trên đường đi, khiến nó trở nên rõ rệt và ngày càng nguy hiểm. Nhiệt độ, độ ẩm, địa hình và tốc độ gió sẽ quyết định độ mạnh và tuổi thọ của lốc xoáy.

Thời gian tồn tại ngắn, nhưng sức tàn phá khủng khiếp

Một cơn lốc xoáy thông thường chỉ tồn tại vài phút đến nửa giờ, nhưng hậu quả để lại có thể tàn phá cả một thành phố nhỏ. Những lốc xoáy cực mạnh – như cấp F5 theo thang Fujita – có thể nhổ bật móng các tòa nhà, hất tung xe tải, hoặc xé toạc mặt đường nhựa.

Mỹ là quốc gia có nhiều lốc xoáy nhất thế giới, đặc biệt là vùng "Hành lang lốc xoáy" (Tornado Alley), nơi trung bình mỗi năm ghi nhận hơn 1.000 cơn lốc xoáy.

Có thể dự báo và phòng tránh không?

Dù ngày nay các đài khí tượng đã có công nghệ radar Doppler hiện đại, nhưng lốc xoáy vẫn cực kỳ khó dự báo chính xác, do hình thành nhanh, nhỏ hẹp và thay đổi liên tục. Những cảnh báo thường chỉ được phát vài phút trước khi lốc xoáy chạm đất.

Phòng tránh tốt nhất vẫn là xây dựng hầm trú ẩn, đặc biệt ở những khu vực thường xuyên xảy ra lốc. Ngoài ra, việc theo dõi chặt chẽ các cảnh báo thời tiết, rèn luyện kỹ năng sơ tán và nhận biết dấu hiệu hình thành vòi rồng cũng là cách sống còn khi lốc xoáy xuất hiện.

Kết luận:

Lốc xoáy không chỉ là hiện tượng khí tượng học đơn thuần, mà là một sức mạnh hủy diệt của thiên nhiên – được nuôi dưỡng bởi không khí nóng, lạnh và sự hỗn loạn trong khí quyển. Việc hiểu rõ cách chúng hình thành không chỉ giúp chúng ta nắm bắt quy luật của thiên nhiên, mà còn tăng khả năng sống sót trước những cơn cuồng phong khốc liệt nhất hành tinh.