Lý giải nguyên nhân con người nổi da gà từ góc nhìn khoa học

Về mặt khoa học, nổi da gà là kết quả của một phản xạ tự động mà cơ thể không thể kiểm soát. Khi bị kích thích bởi các yếu tố bên ngoài, hệ thần kinh giao cảm - bộ phận kiểm soát những hoạt động không tự nguyện như nhịp tim, huyết áp và phản ứng sợ hãi - sẽ kích hoạt các cơ nhỏ dưới da gọi là cơ arrector pili. Các cơ này co lại khiến lông dựng đứng và da trở nên gồ ghề.

Đối với động vật có bộ lông dày, phản xạ này có tác dụng giúp chúng trông to lớn và đáng sợ hơn, từ đó đe dọa kẻ thù. Chẳng hạn, mèo thường xù lông khi cảm thấy sợ hãi hoặc bị kích động. Với những loài vật nhỏ, đây là một cơ chế sinh tồn quan trọng. Tuy nhiên, ở con người, cơ chế này dường như không còn nhiều ý nghĩa thực tiễn.

Ảnh minh họa.

Nhìn lại lịch sử tiến hóa, tổ tiên loài người từng có lớp lông dày bao phủ toàn thân. Khi gặp nguy hiểm, việc lông dựng đứng có thể khiến họ trông to lớn hơn, tăng cơ hội sống sót. Ngày nay, dù lớp lông này đã biến mất, phản xạ nổi da gà vẫn tồn tại như một “dấu tích tiến hóa”. Hiện tượng này cũng được ghi nhận ở các loài linh trưởng khác như tinh tinh. Theo nghiên cứu từ Khu bảo tồn Chimpanzee Sanctuary Northwest, tinh tinh cũng trải qua hiện tượng “cương cứng lông” khi lo lắng hoặc kích động, tương tự con người.

Không chỉ là phản xạ vô dụng còn sót lại, nổi da gà còn có ý nghĩa sinh học sâu xa. Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Cell năm 2020 phát hiện mối liên hệ giữa nổi da gà và sự phát triển của lông tóc. Các nhà khoa học chỉ ra rằng hệ thần kinh giao cảm có thể ảnh hưởng đến tế bào gốc trong nang lông. Khi tiếp xúc với thời tiết lạnh kéo dài, thần kinh giao cảm kích thích các tế bào gốc hoạt động, thúc đẩy sự mọc tóc mới. Điều này cho thấy nổi da gà không chỉ là phản ứng ngắn hạn với nhiệt độ thấp, mà còn là cơ chế dài hạn giúp tái tạo tóc, duy trì lớp lông bảo vệ ở động vật có lông dày.

Yulia Shwartz, nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Harvard và đồng tác giả nghiên cứu, mô tả phản ứng này như một “hệ thống hai lớp”. Ban đầu, nổi da gà giúp giữ nhiệt tạm thời; nhưng nếu lạnh kéo dài, hệ thống sẽ gửi tín hiệu kích thích nang lông phát triển thêm tóc để bảo vệ cơ thể tốt hơn. Thậm chí, chính các nang lông đang phát triển còn tiết ra protein điều chỉnh sự hình thành cơ arrector pili. Các cơ này thu hút dây thần kinh giao cảm, tạo thành vòng lặp khép kín giúp cơ thể điều chỉnh sự phát triển tóc hiệu quả.

Những phát hiện này mở ra hướng nghiên cứu mới trong y học tái tạo. Các nhà khoa học tin rằng nếu hiểu rõ cơ chế, con người có thể ứng dụng trong điều trị rụng tóc, chữa lành vết bỏng hoặc thậm chí một số loại ung thư da.

Ngoài ra, nổi da gà còn gắn liền với cảm xúc và trí tưởng tượng. Nhiều người từng rùng mình khi nghe một bản nhạc đầy cảm xúc hoặc xem cảnh phim xúc động. Hiện tượng này, còn gọi là “cực khoái trên da” (skin orgasm), xuất phát từ sự kết nối giữa vỏ não thính giác và các vùng não xử lý cảm xúc. Một nghiên cứu năm 2016 chỉ ra rằng những người dễ nổi da gà khi nghe nhạc có nhiều kết nối thần kinh hơn giữa các vùng não, khiến họ trải nghiệm cảm xúc mạnh mẽ hơn.

Nhà thần kinh học Adam Zeman, trong cuốn The Shape Of Things Unseen: A New Science Of Imagination, dẫn lại nghiên cứu của Anne Blood và Robert Zatorre, trong đó các nhạc sĩ được yêu cầu xác định những đoạn nhạc khiến họ rùng mình. Kết quả cho thấy các đoạn nhạc này kích hoạt mạnh mẽ hệ thống khen thưởng của não - vốn hoạt động khi con người thưởng thức sô cô la hoặc trong khoảnh khắc thăng hoa tình dục. Điều này cho thấy nổi da gà không chỉ là phản xạ thể chất, mà còn là phần quan trọng trong cách con người cảm nhận thế giới.

Từ một phản xạ tiến hóa cổ xưa, nổi da gà đã vượt xa chức năng ban đầu: từ việc bảo vệ tổ tiên loài người, điều chỉnh sự phát triển tóc, cho đến việc làm phong phú trải nghiệm cảm xúc. Hiện tượng này có thể xem là minh chứng cho sự phức tạp và kỳ diệu của cơ thể con người.