Vì sao gọi là chim nhưng cánh cụt không biết bay, chỉ biết lặn?

Ảnh minh họa.

Cánh cụt (penguin) là một trong những loài chim đặc biệt nhất trên Trái đất. Chúng vẫn được xếp vào lớp Chim (Aves) vì có đầy đủ những đặc điểm giải phẫu của loài chim: cơ thể bao phủ bởi lông vũ, thân nhiệt ổn định, đẻ trứng có vỏ cứng và chăm sóc con non. Tuy nhiên, điểm khác biệt nổi bật khiến cánh cụt trở nên độc đáo chính là chúng hoàn toàn không biết bay.

Thay vì dùng cánh để bay, cánh cụt đã trải qua quá trình tiến hóa để biến đổi cấu trúc cánh thành “vây bơi”. Xương cánh ngắn, dày, ít khớp nối linh hoạt hơn các loài chim bay, khiến đôi cánh giống mái chèo cứng rắn. Chính nhờ cấu tạo này, khi ở dưới nước, cánh cụt có thể “bay” theo đúng nghĩa nhưng trong môi trường nước, với tốc độ trung bình 7 - 10 km/h và có thể đạt tới 36 km/h ở một số loài.

Khả năng lặn của cánh cụt cũng khiến giới khoa học kinh ngạc. Phần lớn các loài có thể lặn sâu từ 100 - 200 mét, trong khi loài cánh cụt Hoàng đế (Emperor penguin) – loài lớn nhất, nặng 30 - 40 kg – có thể lặn sâu tới hơn 500 mét và nhịn thở khoảng 20 phút. Kỷ lục ghi nhận được là một cá thể cánh cụt Hoàng đế lặn xuống 564 mét và duy trì dưới nước tới 27,6 phút. Những con số này chứng minh sự thích nghi hoàn hảo của chúng với môi trường biển.

Về mặt tiến hóa, các nghiên cứu hóa thạch cho thấy tổ tiên cánh cụt từng là những loài chim biết bay cách đây hơn 60 triệu năm. Sau khi Trái đất bước vào kỷ nguyên băng hà, những quần thể chim này dần thích nghi với môi trường lạnh giá và nguồn thức ăn dồi dào dưới biển. Theo thời gian, khả năng bay dần bị loại bỏ vì không còn cần thiết, thay vào đó là sự phát triển vượt trội của khả năng bơi và lặn để săn cá, mực, tôm.

Như vậy, dù không thể bay trên bầu trời, cánh cụt vẫn là loài chim thực thụ. Quá trình tiến hóa đã biến đôi cánh thành công cụ bơi lội tuyệt vời, giúp chúng trở thành “thợ lặn” cừ khôi của đại dương. Chính sự thích nghi độc đáo này đã biến cánh cụt trở thành một trong những minh chứng điển hình về sức mạnh tiến hóa của tự nhiên.