Lý giải nguyên nhân vua chúa Trung Quốc cổ đại sử dụng áo quan bằng ngọc bích

Khoảng 2.000 năm trước, dưới thời nhà Hán, các thành viên hoàng gia Trung Quốc đã được mai táng cùng những chiếc áo quan ngọc bích khâu thủ công. Các tấm ngọc được cắt gọt kỹ lưỡng, kết nối bằng sợi chỉ vàng hoặc bạc. Theo IFL Science, đây là nghi thức dành riêng cho những người có quyền lực chính trị và giàu có nhất thời bấy giờ.

Ngọc bích luôn giữ vai trò quan trọng trong lịch sử Trung Quốc cổ đại. Loại đá này nổi bật nhờ độ cứng và độ bền, được con người từ thời kỳ Đồ đá mới (khoảng 3500 - 2000 năm trước Công nguyên) sử dụng làm công cụ và vũ khí. Qua nhiều thế hệ, người xưa tin rằng ngọc bích có khả năng thần kỳ, nên ngày càng được ưa chuộng, xuất hiện trong các nghi lễ, làm đồ trang trí và trang sức. Thời nhà Hán (từ năm 202 trước Công nguyên), ngọc bích thường được chế tác theo hình động vật và là vật dụng đặc biệt của tầng lớp quý tộc.

Nhờ đặc điểm bền bỉ và màu sắc trong suốt, ngọc bích được xem như biểu tượng của sự thuần khiết, liêm chính và bất tử. Người Hán tin rằng cơ thể con người có hai phần: phần hồn sẽ sang thế giới bên kia sau khi chết để sống cùng các vị thần bất tử, còn phần xác nằm lại trong mộ, chỉ có thể tái hợp với phần hồn thông qua nghi lễ. Ngọc bích được cho là đóng vai trò trung tâm trong nghi lễ này, nhờ khả năng bảo vệ cả cơ thể và linh hồn.

Sử gia Tư Mã Thiên (145 - 86 trước Công nguyên) từng ghi lại rằng Hán Vũ Đế (157 - 87 trước Công nguyên) sở hữu một chiếc cốc làm từ ngọc bích có khắc chữ. Ông cũng từng thử uống thuốc trường sinh được chế từ bột ngọc bích và sương sớm trên đĩa đồng, nhưng không mang lại hiệu quả như mong đợi.

Do ý nghĩa quan trọng của ngọc bích đối với linh hồn, người nhà Hán thường sử dụng loại đá này tối đa trong các nghi thức dành cho người chết có địa vị cao. Áo quan ngọc bích, được cho là có khả năng bảo vệ cơ thể bất tử, chính là bước phát triển tiếp theo. Sử sách Trung Quốc ghi nhận lần đầu về áo quan ngọc bích vào năm 320, nhưng mãi tới cuối thế kỷ 20, chúng mới được khám phá đầy đủ. Năm 1968, hai bộ áo quan ngọc bích hoàn chỉnh đã được tìm thấy, làm từ hàng nghìn khối ngọc nhỏ khâu bằng chỉ vàng, trong mộ Trung Sơn Vương Lưu Thắng và vợ ông, Vương phi Đậu Thị. May mắn là ngôi mộ vẫn còn nguyên vẹn, chưa bị trộm xâm phạm.

Theo Hậu Hán Thư, loại chỉ khâu áo quan ngọc bích được sử dụng tùy thuộc vào địa vị của người chết. Chỉ vàng chỉ dành cho các hoàng đế, trong khi hoàng tử, công chúa, vương gia và hầu tước dùng chỉ bạc. Con cái của họ sử dụng chỉ đồng, và quý tộc nhỏ hơn thì dùng chỉ lụa. Tầng lớp thấp hơn hoàn toàn bị cấm mai táng với áo quan ngọc bích.

Tập tục này dường như chấm dứt dưới thời trị vì của vị hoàng đế đầu tiên nước Ngụy. Người ta lo ngại rằng những đồ vật giá trị như áo quan ngọc bích sẽ thu hút trộm mộ, chúng đốt áo quan để lấy chỉ vàng và bạc.