Người chuyên sưu tầm "đồ bỏ đi", người gắn cả chục nghìn bát đĩa cổ lên tường nhà

Ở phường Minh Tâm, TP Yên Bái (tỉnh Yên Bái), không gian bảo tồn của ông Nguyễn Đăng Luận có hàng nghìn hiện vật. Nơi đây là địa chỉ quen thuộc của những người yêu thích "đồ nhà quê" và nghe ông Nguyễn Đăng Luận, chủ nhân của những hiện vật quý chia sẻ về những phen "lên bờ xuống ruộng".

Trước đây, ông Luận công tác tại Công an TP Yên Bái. Do công việc thường xuyên gắn bó với bà con miền núi nên ông luôn muốn khám phá đời sống sản xuất của họ và có niềm yêu thích đặc biệt với những đồ vật mà đồng bào các dân tộc tự sản xuất để phục vụ sinh hoạt gia đình. Hễ thấy món đồ nào mà người nông dân bỏ đi, ông liền xin hoặc mua về. Khi về hưu, ông dành nhiều thời gian để đi khắp các làng, bản để tìm hiện vật.

Ông Luận tâm sự: "Thời gian đầu, sau mỗi chuyến công tác và ở cùng bà con, tôi đều mang về một thứ, lần thì cái mõ trâu, khi thì cái chổi bằng lá cọ cũ kỹ hay chỉ là chiếc lồng chim đan bằng lõi cây tế. Niềm đam mê cứ lớn dần...".

Khi các hiện vật đã "về với ông" nhiều, nhà chật, đến nỗi đi không thể lách người được nữa, ông Luận phải mang sang gửi thêm hàng xóm. Họ biết tính ông đam mê, ủng hộ cách làm của ông thì vui vẻ cho gửi. Nhưng vợ ông, do thấy chồng quá đam mê "đồ bỏ đi" thì giận, dọa bỏ. "Rồi bà ấy thấy, giời không chịu đất thì đất phải chịu giời. Sau đó vì thương chồng, thương lây sang các đồ vật dân dã nên bà ấy cũng ủng hộ tôi", ông Luận bày tỏ.

Càng sưu tầm, tìm hiểu, ông Luận nhận thấy mỗi dân tộc có một nét văn hóa đặc sắc riêng và nhiều món đồ, nếu không giữ gìn thì sẽ mất, thế hệ sau sẽ không thể hiểu được cuộc sống sản xuất nông nghiệp của cha ông ở vùng núi cao. Trong hàng nghìn hiện vật của ông có những chiếc cối xay bằng đá nặng hàng trăm cân, mua tận huyện Bắc Hà (Lào Cai); chiếc yên ngựa có niên đại gần 100 năm. Ngoài ra, ông Luận còn có 30 chiếc đèn cổ của người dân tộc thiểu số Tây Bắc. Có chiếc thì ông mua, chiếc thì xin, có chiếc lại do tình cờ nhặt được.

Ông Luận cho biết: "Làm cái việc sưu tầm này ngoài tâm đắc phải có duyên nữa thì mới dễ bắt gặp. Kể cả đi mua cũng thế thôi, có những thứ thấy, mình bảo mua họ cho không. Có thứ mình mua trả tiền rồi, lúc mang xe lên chuyển về thì họ không bán nữa! Có lần, tôi mua một cái máng mà bà con dân tộc Tày dùng để ép mật mía, tôi vừa thuê xe chở về nhà chưa được 15 phút đã thấy chủ nhân của nó phi xe máy đến đòi lại, họ bảo không bán nữa vì đó là đồ của cha ông để lại. Dẫu công việc không giúp ích gì cho kinh tế gia đình, nhưng tôi thấy vui vì đã làm được một việc có ích cho xã hội".

* Cũng là một người rất lạ, ông Nguyễn Văn Trường, ở làng Kiệu Sơn, xã Chấn Hưng, huyện Vĩnh Tường (Vĩnh Phúc), lại sưu tầm và gắn 10.000 bát đĩa cổ lên tường nhà. Đến không gian nhà ông, từ ngoài ngõ, cổng đến tường sân, cột nhà, trong nhà đều gắn kín bát, đĩa cổ. Ngay cả hòn non bộ của ông cũng không phải bằng đá, mà được kết cấu từ tiền cổ và bát đĩa cổ. Khách đến thăm ngày một nhiều, bởi đây là ngôi nhà độc nhất vô nhị, cách chơi của chủ nhân rất lạ.

Khi được hỏi vì sao lại làm như vậy? Ông Trường trả lời: "Như thế là tôi đã trưng bày tất cả ra cho mọi người được chiêm ngưỡng, chứ tôi không giữ cho riêng mình. Với lại đã gắn lên tường rồi, tôi chỉ giữ chứ không thể bán đi được".

Qua chia sẻ, ông Nguyễn Văn Trường cho biết mình đam mê bát đĩa cổ từ năm 1986, một năm sau khi xuất ngũ. Ông làm nghề thợ mộc và có lần đã tới sửa bàn ghế cho một nhà sưu tập đồ cổ địa phương. Đây chính là người đầu tiên giúp ông biết về vẻ đẹp của những món đồ sứ truyền thống và ông quyết định sưu tầm. Khổ nỗi, gia đình nghèo, vợ ông là nông dân. Việc ông mang tiền nhà đi săn tìm cổ vật, thậm chí có chuyến đi cả tuần khiến kinh tế gia đình càng thêm khó khăn. Vợ ông cũng dọa bỏ. Lúc đó, ông phải điều chỉnh bản thân bằng cách làm thật nhiều, tăng gia sản xuất để có thêm tiền dành cho sinh hoạt gia đình.

Bà Hồ Thị Nga, vợ ông Trường chia sẻ: "Có bao nhiêu tiền, nhà tôi đem đi mua đồ cổ. Có lần xe hết xăng mà không còn tiền, ông ấy phải dắt bộ gần 20km về nhà. Mỗi bận đi xa về, người ông lại đen sạm, rộc hẳn đi. Dần dần tôi thấy ông ấy làm như vậy cũng có cái hay, cái tốt nên ủng hộ để cuộc sống vui vẻ".

Vào những dịp không giãn cách xã hội, hoặc trước khi dịch bệnh hoành hành, hằng ngày có nhiều đoàn khách đến thăm "tư gia" của ông Trường.

Ông Nguyễn Đăng Luận và Nguyễn Văn Trường, tuy sưu tầm các vật dụng và đồ cổ khác nhau, cách thể hiện cũng khác nhau nhưng chung một niềm đam mê và góp phần nhận diện một vùng văn hóa, để truyền lại cho đời sau.