Người ngoài hành tinh: Cuộc tìm kiếm sự sống ngoài trái đất và kỳ vọng về lần tiếp xúc đầu tiên

Các nhà khoa học đang tập trung tìm kiếm sự sống trên các hành tinh có điều kiện tương tự Trái Đất, đặc biệt là sự hiện diện của nước ở dạng lỏng - yếu tố thiết yếu cho sự sống. Để điều này xảy ra, hành tinh cần nằm ở khoảng cách "vừa đủ" với ngôi sao chủ, không quá gần khiến nước bốc hơi, cũng không quá xa khiến nước đóng băng.

Hiện chưa có bằng chứng xác thực nào về sự sống ngoài Trái Đất, song việc phát hiện hàng loạt hành tinh ngoài hệ mặt trời khiến giới khoa học ngày càng lạc quan rằng trong số đó có những hành tinh "tối ưu" cho sự sống phát triển.

5 sự thật nhanh về người ngoài hành tinh

Các nhà khoa học đã bắt đầu sử dụng máy thu vô tuyến đặc biệt để lắng nghe tín hiệu từ người ngoài hành tinh từ năm 1992, nhưng đến nay vẫn chưa ghi nhận tín hiệu nào.

Sao Hỏa từng có thể có sự sống, có thể là vi khuẩn, nhưng hiện chưa thể xác minh chắc chắn.

Vệ tinh Europa của Sao Mộc có một đại dương bên dưới lớp băng, với khả năng tồn tại các lỗ thông thủy nhiệt – điều kiện được cho là đã thúc đẩy sự sống trên Trái Đất.

"Vùng Goldilocks" là khu vực quanh một ngôi sao có nhiệt độ lý tưởng để nước lỏng tồn tại, và được xem là vị trí tiềm năng nhất cho sự sống.

Sự sống lâu đời nhất được biết đến trên Trái Đất có niên đại 4,2 tỷ năm.

Ảnh: Getty.

Liệu người ngoài hành tinh có thật?

Dù những nhân vật như Baby Yoda có thể mang lại sự thú vị, các nhà khoa học vẫn tiếp tục nghiên cứu nghiêm túc về sự tồn tại của sự sống ngoài Trái Đất. Với khoảng 100 tỷ ngôi sao trong thiên hà Milky Way và ít nhất 2 nghìn tỷ thiên hà trên toàn vũ trụ, có khả năng tồn tại đến 20 tỷ nghìn tỷ hành tinh ngoài Trái Đất.

Thật khó tin nếu Trái Đất là hành tinh duy nhất có sự sống. Tuy nhiên, các hành tinh lân cận như Sao Hỏa hay Sao Kim hiện không có dấu hiệu rõ ràng của sự sống. Một số vệ tinh của Sao Thổ và Sao Mộc có thể chứa nước và là nơi tiềm năng cho các sinh vật đơn bào nhỏ bé — đến mức con người cần kính hiển vi để phát hiện.

Cho đến khi có bằng chứng xác thực như tín hiệu từ hành tinh khác hoặc vi khuẩn hóa thạch trên Sao Hỏa, Trái Đất vẫn là hành tinh duy nhất được biết đến có sự sống.

Người ngoài hành tinh có thể trông như thế nào?

Ngoại hình của người ngoài hành tinh phụ thuộc vào môi trường nơi họ tồn tại. Tại các vệ tinh băng giá trong hệ mặt trời như Ganymede và Europa (Sao Mộc), hay Enceladus (Sao Thổ), sự sống có thể phát triển quanh các lỗ thông thủy nhiệt dưới lớp băng đại dương. Các dạng sống này có thể tương tự sinh vật biển sâu trên Trái Đất như vi khuẩn nguyên thủy hoặc sinh vật đa bào đơn giản giống giun ống.

Trái Đất hình thành cách đây khoảng 4,5 tỷ năm, còn sự sống đầu tiên xuất hiện vào khoảng 4,2 tỷ năm trước. Trong hàng tỷ năm, sự sống tồn tại dưới dạng đơn giản, với vi khuẩn tạo ra cacbon phát triển từ 3,7 tỷ năm trước. Các tế bào phức tạp hơn dẫn đến động thực vật xuất hiện khoảng 2,7 đến 1,8 tỷ năm trước. Sự sống đa bào chỉ hình thành khoảng 600 triệu năm trước, và con người hiện đại mới xuất hiện cách đây khoảng 300.000 năm.

Nếu hành tinh khác cũng có quá trình tiến hóa tương tự, thì sự trùng hợp về thời gian để có sự sống thông minh như con người là tương đối ngắn ngủi. Tuy nhiên, khả năng tồn tại sự sống dạng vi khuẩn vẫn rất cao.

Các nhà khoa học tin rằng tiến hóa là cơ chế chính thúc đẩy sự sống, tạo ra các loài mới thích nghi với biến đổi khí hậu và địa chất. Do đó, người ngoài hành tinh nếu tồn tại cũng có thể tiến hóa mắt, tay hay các đặc điểm sinh học giống Trái Đất.

Người ngoài hành tinh có thể sống ở đâu?

Một số vệ tinh trong hệ mặt trời được cho là có tiềm năng:

Ganymede: Vệ tinh lớn nhất của Sao Mộc, lớn hơn cả Sao Thủy, có đại dương khổng lồ dưới lớp băng.

Europa: Có đại dương lỏng và nhiệt do lực hấp dẫn từ Sao Mộc tạo ra. Đây là nơi chứa các hóa chất nền tảng cho sự sống.

Enceladus: Mặt trăng của Sao Thổ phun ra hơi nước chứa các hợp chất cacbon, trong đó có hydro xyanua – một thành phần quan trọng cho sự khởi nguồn sự sống.

Titan: Vệ tinh lạnh giá của Sao Thổ có các hồ chất lỏng giàu carbon. Nếu có sự sống, chúng sẽ phải thích nghi với môi trường hoàn toàn khác Trái Đất.

Triton: Vệ tinh của Sao Hải Vương rất lạnh, có thể có đại dương ngầm và hoạt động địa chất qua các mạch nước phun nitơ.

Ngoài ra, Sao Hỏa – hàng xóm gần nhất – từng có nước lỏng và khí quyển, là ứng viên tiềm năng từng có sự sống trong quá khứ. Nếu còn tồn tại sự sống ngày nay, có thể nó đang ở sâu dưới lòng đất.

Bên ngoài hệ Mặt Trời, các nhà khoa học tiếp tục khám phá hàng ngàn ngoại hành tinh mới. Thông qua phân tích ánh sáng, họ có thể xác định đặc điểm khí quyển của các hành tinh xa xôi. Một hành tinh đáng chú ý là K2-18b – nơi được cho là có đại dương. Một số hóa chất trong khí quyển hành tinh này có thể do sinh vật biển tạo ra, nhưng chưa thể xác định chắc chắn.

Các nhà khoa học tìm kiếm người ngoài hành tinh như thế nào?

Có ba hướng tiếp cận chính:

Lắng nghe tín hiệu: Hoạt động "SETI thụ động" là việc sử dụng kính thiên văn vô tuyến để tìm tín hiệu từ nền văn minh khác. Giống như Trái Đất, các sóng vô tuyến từ thiết bị điện tử có thể "rò rỉ" vào không gian, và các nhà khoa học đang chờ đợi tín hiệu tương tự từ nơi khác.

Phân tích ánh sáng và phân tử: Một số phân tử chỉ xuất hiện do hoạt động sống. Nếu tìm thấy chúng trên hành tinh khác, đó có thể là dấu hiệu của sự sống.

Gửi tàu vũ trụ: NASA và các cơ quan không gian đã gửi tàu tự hành đến các nơi có tiềm năng sự sống, như các robot thám hiểm trên Sao Hỏa hiện đang thu thập mẫu đá để tìm dấu tích vi khuẩn cổ đại hóa thạch.

Dù chưa có bằng chứng rõ ràng, hành trình khám phá sự sống ngoài Trái Đất vẫn tiếp tục - đầy thách thức nhưng cũng tràn ngập hy vọng cho tương lai loài người.