Phát hiện thêm 10 vệ tinh của sao Mộc, trong đó có 1 vệ tinh 'đi sai làn đường'

Sao Mộc là hành tinh lớn nhất hệ Mặt Trời, khối lượng khổng lồ của hành tinh này tạo ra lực hấp dẫn mạnh mẽ tác động đến bất cứ vật thể nào dám 'mon men' tiến lại gần, điều này khiến nó có một số lượng lớn các vệ tinh. Sao Mộc có nhiều vệ tinh đã biết nhất trong hệ Mặt Trời, nhiều hơn cả Sao Thổ. Và mới đây, các nhà thiên văn học đã công bố thêm sự tồn tại của 12 vệ tinh nữa của Sao Mộc.

Sao Mộc có 53 vệ tinh đã được đặt tên. Bốn vệ tinh lớn nhất của nó là Ganymede, Io, Callisto, và Europa được Galileo Galilei khám phá vào năm 1610 và được gọi chung là Các vệ tinh Galileo. Mười sáu vệ tinh khác vẫn chưa được đặt tên cùng hai vệ tinh được khám phá vào năm ngoái và mười vệ tinh được công bố bởi Hiệp hội Thiên văn Quốc tế (IAU), nâng tổng số vệ tinh của Sao Mộc lên là 79.

Đồ họa cho thấy tất cả vệ tinh của Sao Mộc, bao gồm 12 vệ tinh được công bố phát hiện. Đồ họa: Roberto Molar-Candanosa/Viện Nghiên cứu Khoa học Carnegie.

Những vệ tinh mới

Những vệ tinh được phát hiện không to lớn như nhóm Các vệ tinh Galileo. “Chúng có kích thước nhỏ, vào khoảng từ 1 km đến 3 km. Vì kích thước nhỏ bé, chúng quá mờ nhạt khi quan sát từ Trái Đất và đây là lý do tại sao chúng ta không phát hiện ra chúng sớm hơn,” Amanda Bosh, giảng viên Khoa Trái Đất, Khí quyển và Hành tinh học tại Viện Nghiên cứu Massachusetts (MIT), cho biết.

Trong kết quả công bố này, chúng ta chia các vệ tinh mới phát hiện ra làm hai nhóm. 2 vệ tinh được phát hiện năm ngoái nằm trong nhóm các vệ tinh di chuyển quanh sao Mộc cùng với hướng mà hành tinh tự quay quanh trục, hay còn được gọi là nhóm các vệ tinh chuyển động thuận hành, và mất khoảng một năm để hoàn thành vòng quay quanh hành tinh này.

Trong khi đó, 10 vệ tinh còn lại có khoảng cách xa hơn, nằm xa khoảng gấp đôi so với khoảng cách từ sao Mộc đến hai vệ tinh kia. Chín trong số mười vệ tinh này có chiều quỹ đạo ngược với chiều tự quay quanh trục của Sao Mộc, hay còn được gọi là nhóm các vệ tinh chuyển động nghịch hành, và mất khoảng hai năm để hoàn thành một vòng quay này.

Cả hai vệ tinh bên trong cùng các vệ tinh bên ngoài trong phát hiện mới này đều có những điểm tương đồng trong quỹ đạo và khoảng cách. Các nhà nghiên cứu cho biết, các điểm tương đồng (hướng của quỹ đạo, khoảng cách từ nó đến hành tinh, độ nghiêng của trục) có thể là bởi chúng từng thuộc các vật thể to lớn hơn đã bị vỡ ra thành từng mảnh nhỏ sau một cú va chạm nào đó.

Cả 2 vệ tinh bên trong và 9 vệ tinh bên ngoài đều có ý nghĩa đối với các nhà thiên văn bởi quỹ đạo của chúng, vệ tinh còn lại hoàn toàn cá biệt về quỹ đạo. Vệ tinh thứ 12 dự kiến được đặt tên là Valetudo, tên của nữ thần sức khỏe trong Thần thoại La Mã và là cháu cố của vị thần tượng trưng cho sao Mộc. Vệ tinh này có khoảng cách gần với nhóm các vệ tinh bên ngoài nhưng lại có hướng quỹ đạo cùng chiều với hướng tự quay quanh trục của sao Mộc.

Chấm sáng nằm giữa hai đường kẻ màu vàng chính là vệ tinh Valetudo mới được phát hiện. Hình ảnh: Viện Nghiên cứu Khoa học Carnegie.

“Điều này có thể so sánh như khi bạn lái xe trên đường cao tốc mà đi sai làn đường. Trong khi 9 vệ tinh trong nhóm di chuyển với một chiều, thì vệ tinh còn lại lại di chuyển theo chiều trái ngược. Điều này dễ dàng gây ra những tình huống va chạm trực tiếp,” nhà thiên văn học Scott Sheppard tại Viện Nghiên cứu Khoa học Carnegie, là trưởng nghiên cứu của dự án này, cho biết.

Câu hỏi đặt ra cho các nhà khoa học, là Valetudo từ đâu đến và nó được tồn tại như thế nào trong khu vực này, tại sao lại lội ngược dòng với các vệ tinh khác trong nhóm. Sheppard nghĩ rằng có thể chính Valetudo đã va chạm với vật thể lớn hơn, những mảnh vỡ văng ra và tạo ra những vệ tinh nhỏ mà ta thấy ngày nay.

Ban đầu, Scott Sheppard không chủ đích quan sát Sao Mộc để tìm ra các vệ tinh mới, mà ông đang tìm kiếm các vật thể mờ nhạt ở xa hơn rất nhiều. “Lúc bấy giờ, chúng tôi đang khảo sát một vùng trời rộng lớn và sâu nhất có thể để tìm kiếm các vật thể mờ nhạt ở xa xôi trong Hệ Mặt Trời. Chúng tôi cố gắng tìm kiếm được càng nhiều vật thể ở xa càng tốt, thậm chí là ở bên ngoài hành tinh lùn sao Diêm Vương,” Sheppard cho biết.

Với chiếc máy ảnh mạnh mẽ vừa được lắp đặt trên kính thiên văn Blanco với gương kính 4 mét ở Chile, họ tự tin có thể thực hiện tốt buổi quan sát. Công nghệ này giúp họ có thể nhìn xa vào bầu trời và tìm kiếm được rất nhiều vật thể mờ nhạt ở xa.

Đài quan sát Víctor M. Blanco hay còn được gọi là Blanco với gương kính có đường kính 4 mét, giúp các nhà thiên văn quan sát được những thiên thể ở sâu thẳm nhất trên bầu trời. Hình ảnh: Alex Tudorica.

Tháng 3/2017, họ vẫn khảo sát bầu trời như mọi khi thì nhận ra sao Mộc đang ở trong vùng trời mà họ đang khảo sát, vì thế họ quyết định quan sát nó. “Chúng tôi bắn hai mục tiêu chỉ với một phát súng. Chúng tôi có thể vừa tìm kiếm các vật thể ở xa, vừa kiếm tìm các vệ tinh mới của Sao Mộc, cùng một lúc. sao Mộc là một hành tinh lớn cả về kích thước lẫn khối lượng, nên lực hấp dẫn của nó cũng được mở rộng ra bên ngoài. Phần lực hấp dẫn của nó mà tác động đến các vật thể, trải dài một vùng rộng trên bầu trời mà chúng tôi khảo sát.”

Cuối cùng, họ cũng đã quan sát được những vật thể mờ nhạt và đi đến công bố đó là các vệ tinh của sao Mộc. Những gì chúng ta đang biết về các vệ tinh này là vẫn còn rất ít. Để có thêm thông tin về chúng, ta cần phải quan sát qua các kính thiên văn mạnh mẽ hơn hay sử dụng các tàu vũ trụ trong những chuyến thám hiểm không gian trong tương lai. Nói tóm lại, bạn hãy cập nhật kiến thức của mình vì sao Mộc giờ đây đã có 79 vệ tinh.