Tại sao ngáp lại có tính lây lan?

Chỉ cần nhìn thấy hoặc nghe thấy ai đó ngáp, nhiều người lập tức ngáp theo. Điều này không chỉ xảy ra ở con người mà còn được ghi nhận ở một số loài động vật.

Tiến sĩ Charles Sweet, bác sĩ tâm thần và cố vấn y tế tại Linear Health, cho biết các tế bào thần kinh phản chiếu trong não có thể đóng vai trò quan trọng trong hiện tượng ngáp lây. Ông giải thích: “Khi bạn thấy ai đó ngáp, các tế bào thần kinh đó sẽ hoạt động mạnh mẽ”. Cơ chế này có thể lý giải tại sao ngáp lại dễ dàng lan truyền trong các nhóm xã hội.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng con người và động vật thường ngáp nhiều hơn khi phản ứng với người quen so với người lạ. Năm 2013, một thí nghiệm cho thấy chó ngáp thường xuyên hơn khi thấy chủ của chúng ngáp. Giáo sư Andrew Gallup, giảng viên sinh học hành vi tại Đại học Johns Hopkins, gọi đây là “khuynh hướng quen thuộc”, bởi con người thường chú ý nhiều hơn đến những người trong vòng tròn xã hội của mình.

Ngáp là hiện tượng lây lan ở hầu hết mọi người và một số loài động vật. Nhưng tại sao? (Nguồn ảnh: Getty)

Gallup cho biết một giả thuyết khác là ngáp lây lan tiến hóa nhằm tăng khả năng phát hiện mối đe dọa trong nhóm. Trong nghiên cứu công bố năm 2007 trên tạp chí Tâm lý học Tiến hóa, ông và cộng sự phát hiện ngáp giúp làm mát não, qua đó cải thiện sự tỉnh táo và khả năng xử lý thông tin. Nếu hành động này lan truyền, cả nhóm sẽ nâng cao cảnh giác trước nguy hiểm.

Một nghiên cứu gần đây của Gallup cũng chứng minh rằng chỉ cần nhìn thấy người khác ngáp đã giúp cá nhân tăng khả năng phát hiện mối đe dọa, củng cố thêm giả thuyết ngáp lây lan là cơ chế phòng vệ tập thể.

Không chỉ vậy, một hướng lý giải khác cho rằng hiện tượng này là nó giúp duy trì sự đồng bộ trong nhóm. Ngáp vốn tuân theo nhịp sinh học tự nhiên, báo hiệu sự chuyển tiếp giữa các hoạt động. Nghiên cứu trên sư tử hoang dã châu Phi cho thấy những cá thể “bắt chước” hành vi ngáp của đồng loại có khả năng tiếp tục bắt chước các hành vi sau đó cao gấp 11 lần, cho thấy vai trò của ngáp trong việc điều chỉnh hành vi tập thể.

Tuy nhiên, không phải ai cũng dễ bị ngáp “lây”. Trong các thí nghiệm, chỉ khoảng 40% đến 60% số người tham gia ngáp khi xem video người khác ngáp. Một câu hỏi lớn đặt ra là liệu hiện tượng này có liên quan đến sự đồng cảm hay không. Gallup cho biết: “Một số nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ, trong khi những nghiên cứu khác lại không tìm thấy bằng chứng rõ ràng”.

Ở trẻ tự kỷ, nghiên cứu ban đầu cho rằng chúng ít ngáp lây hơn. Nhưng các thử nghiệm sau đó chứng minh rằng khi được hướng dẫn tập trung vào kích thích ngáp, sự khác biệt này biến mất. Điều này nhấn mạnh vai trò then chốt của sự chú ý trong hiện tượng ngáp lây.

Một phát hiện ổn định khác là mối liên hệ tiêu cực giữa ngáp lây và các đặc điểm tâm thần. “Những người có điểm số cao về đặc điểm tâm thần, chẳng hạn như ích kỷ, thao túng hay vô cảm, thường ít bị ngáp lây hơn”, Gallup cho biết.

Tiến sĩ Sweet kết luận: “Cuối cùng, ngáp lây lan không đơn thuần do mệt mỏi mà là sự kết nối. Đó là cách âm thầm mà não bộ của bạn đồng bộ với những người - và đôi khi cả thú cưng - xung quanh”.