Talhtan - Bộ tộc tôn thờ thần Mặt Trời ở Canada

Bộ tộc Talhtan có niềm tin vào thuyết linh vật. Ảnh: tahltan.org

Đây là vùng đất khô cằn chỉ có sỏi đá và những cánh rừng thưa, nhưng lại cung cấp lượng cá hồi dồi dào cùng nhiều động vật hoang dã khác như tuần lộc, nai sừng tấm, gấu và nhiều loài có bộ lông giá trị trên thị trường như dê núi.

Tôn thờ thần Mặt Trời

Bộ tộc Talhtan tôn thờ thần Mặt Trời và thần bầu Trời. Tuy nhiên họ tập trung hơn vào thuyết vật linh với đức tin vào sức mạnh siêu nhiên của thế giới tự nhiên. Đặc biệt là vào những sinh vật tạo thành nguồn thực phẩm cho họ. Bởi thế, các linh hồn báo mộng hoặc hình ảnh xuất hiện trong giấc mơ hay những gì được các pháp sư, thầy phù thủy viện dẫn ra hầu như luôn là động vật.

Hẻm núi Grand Canyon của Canada trên sông Stikine. Ảnh: imgur

Theo một tài liệu năm 2003 do Bảo tàng Nhân học Canada biên soạn có tựa đề "Mehodihi: Truyền thống nổi tiếng của người Tahltan", tổ chức xã hội của bộ tộc Tahltan được thành lập dựa trên chế độ mẫu hệ và hôn nhân giữa hai gia tộc chính. Hai thị tộc chính của người Tahltan là Tses 'Kiya (Quạ) và Chiyone (Sói). Hai gia tộc này lại được chia thành 4 bên:

Gia tộc Kartchottee sinh sống ở đầu nguồn của sông Taku. Đây là họ đông đảo nhất của bộ tộc, cũng được đại diện bởi ếch.

Gia tộc Nanyiee được đại diện bởi gấu nâu, cá voi sát thủ và cá mập. Gia tộc này có nguồn gốc gần đầu nguồn của sông Taku, di chuyển về phía đại dương và định cư giữa StikineTlingit, sau đó lên thượng nguồn sông Stikine và trở thành một gia đình của Tahltan.

Gia tộc Talarkoteen bắt nguồn từ gần sông Hòa bình, những hộ dân này theo sông Liard đến Dease Lake và sau đó băng qua Tuya.

Gia tộc Tuckclarwaydee cũng được đại diện bởi gấu nâu, đại bàng và cá voi sát thủ. Gia tộc này được ghi nhận là những người sáng lập ra bộ tộc Tahltan, có nguồn gốc gần đầu nguồn sông Nags.

Cư dân bộ tộc Talhtan tham dự một lễ hội. Ảnh: tahltan.org

Tương tự như các nền văn hóa bản địa phương Bắc khác, người Tahltan đã truyền lại kiến thức về hành vi và trí tuệ thông qua các câu chuyện, đặc biệt là truyền thuyết về quạ và sói, tiếp tục hướng dẫn người Tahltan về cách sống tốt nhất, với các nguyên tắc nổi bật gồm: Chăm chỉ, hào hiệp và tháo vát trong số nhiều đặc điểm khác.

Ngày nay, bộ tộc Talhtan chủ yếu sinh sống tại khu định cư Telegraph Creek và hai cộng đồng nhỏ Dease Lake, Iskut. Nhưng vốn là dân du mục, theo truyền thống họ thường tập trung thu hoạch cá hồi vào mùa hè tại những "bãi cá hồi" (là vùng sông nước nơi cá hồi quay trở lại để đẻ trứng sau khi di cư ra biển). Tới mùa đông, họ phân tán vào các khu vực săn bắn thuộc quyền sở hữu riêng.

Người Talhtan tin rằng một số tổ tiên của họ có kiến thức hơn người từ thời trước Đại hồng thủy (là thảm họa khủng khiếp được nhắc đến trong truyền thuyết của nhiều dân tộc và tôn giáo, vào khoảng 8.000-10.000 năm trước của lịch sử Trái Đất) và những kiến thức đó được sử dụng vì lợi ích con người (điều Thiện).

Chiến đấu để tồn tại

Lần đầu tiên bộ tộc Talhtan tiếp xúc với người châu Âu là vào năm 1838 khi Giám đốc Robert Campbell của Công ty Hudson's Bay đến với ý định thiết lập các hoạt động tại lãnh thổ này.

Khi vàng được phát hiện trên sông Stikine vào năm 1862, Thống đốc James Douglas của vùng thuộc địa British Columbia đã tổ chức khu vực này thành Lãnh thổ Stikine. Năm 1863, Thống đốc Douglas tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ lãnh thổ phía Bắc vĩ tuyến 60 và phía Tây đến nơi mà ngày nay là biên giới British Columbia-Alberta.

Những người đàn ông của bộ tộc Talhtan chèo thuyền đi săn hồi đầu thế kỷ 20. Ảnh: en.wikipedia

Mãi cho đến khi Cơn sốt vàng Klondike diễn ra vào năm 1898, bộ tộc Tahltan mới chứng kiến một làn sóng ồ ạt người châu Âu đến lãnh thổ của họ. Vì người Tahltan theo truyền thống là một dân tộc du mục, di chuyển quanh năm để săn bắt, đánh bẫy, hái quả, rễ cây và quay lại nghề đánh bắt cá hồi vào mùa xuân, họ không có nơi định cư lâu dài.

Sự xuất hiện của những người châu Âu đi tìm vàng đã làm thay đổi lối sống truyền thống của họ. Họ bắt đầu làm việc vì tiền lương và áp dụng các hoạt động phi bản địa thay vì kiểu sinh hoạt truyền thống như trước đây.

Khi những người đi tìm vàng lập các trại khai thác trên lãnh thổ của người Tahltan vào đầu những năm 1860, họ đã mang theo những căn bệnh như đậu mùa, sởi, cúm và lao. Các trận dịch đậu mùa vào năm 1864 và năm 1868 đã góp phần vào sự diệt vong của người Tahltan, và đến năm 1900, dân số của bộ tộc Tahltan xuống đến mức thấp nhất lịch sử - chỉ còn 296 người.

Dân số của bộ tộc Tahltan hiện nay có khoảng 5.000 người. Ảnh: tahltan.org

Sự sụt giảm dân số nghiêm trọng này, cùng với việc thực thi các chính sách mới của chính phủ, đã buộc người Tahltan phải rời bỏ các địa điểm làng đã thành lập của họ để đến một vị trí trung tâm hơn dọc theo sông Stikine.

Khi những người còn lại chuyển đến ngôi nhà hiện tại của họ ở Telegraph Creek, đó là nơi mà Tuyên bố của Bộ lạc Tahltan đã được viết. Quy chế đầu tiên của Tuyên bố Bộ lạc Tahltan nhấn mạnh: "Chúng tôi tuyên bố quyền chủ quyền đối với tất cả đất nước của bộ tộc chúng tôi - đất nước của chúng tôi mà chúng tôi đã nắm giữ nguyên vẹn khỏi sự xâm lấn của các bộ lạc khác, từ thời xa xưa, bằng chính xương máu của chúng tôi. Chúng tôi đã làm điều này bởi vì cuộc sống của chúng tôi phụ thuộc vào trên đất nước của chúng tôi. Chúng tôi chưa bao giờ đối xử với họ (người châu Âu), cũng như đặt cho họ bất kỳ danh hiệu nào như vậy".

Với những nỗ lực mà Chính phủ Trung ương Tahltan đã thực hiện trong hàng trăm năm qua, khu vực Telegraph Creek đã mang lại sự giàu có và cơ hội đáng kinh ngạc cho tỉnh cực Tây của Canada.

Vùng Tam giác vàng của người Tahltan này là một trong những khu vực tài nguyên sinh lợi và dồi dào nhất trên hành tinh, nơi có một số mỏ kim loại quý trữ lượng cao nhất trên thế giới. Đó là vàng, bạc, đồng và ngày nay với nhu cầu ngày càng tăng đối với các khoáng chất quan trọng và các nguyên tố đất hiếm trong việc phát triển năng lượng sạch và công nghệ không carbon.

Để nắm giữ các địa điểm được bảo vệ và linh thiêng, người Tahltan đã bắt đầu trấn áp các hành vi lạm dụng trong lãnh thổ của họ, ngay cả sau khi bắt đầu chính sách phát triển tài nguyên, nơi họ tuyên bố.