Titan “Trái Đất thứ hai” và bí ẩn về những đồng bằng châu thổ mất tích

Một nghiên cứu liên ngành do các nhà khoa học từ Đại học Brown, MIT, Viện Hải dương học Woods Hole và Đại học Cornell (Mỹ) thực hiện đã đặt ra câu hỏi lớn: Vì sao Titan vệ tinh lớn nhất của Sao Thổ, nơi có sông, biển, mưa và gió lại không hề có hệ thống đồng bằng châu thổ như Trái Đất?

Cảnh quan ở Titan rất giống Trái Đất, nhưng thiếu đi các đồng bằng châu thổ - Ảnh đồ họa: EARTH.COM

Dữ liệu từ tàu vũ trụ Cassini của NASA, kết hợp với mô hình địa chất mô phỏng từ chính Trái Đất, đã vẽ nên bản đồ chi tiết đường bờ biển của Titan. Kết quả khiến giới khoa học ngỡ ngàng: chỉ khoảng 1,3% các con sông tại đây đổ ra biển và để lại đồng bằng một tỉ lệ quá khiêm tốn so với 100% trên Trái Đất.

Titan từ lâu đã được NASA và cộng đồng khoa học coi là một trong những thế giới có tiềm năng chứa đựng sự sống trong Hệ Mặt Trời. Thiên thể này có đầy đủ các yếu tố “địa cầu”: sông ngòi, núi non, biển cả, cùng với mây, mưa và gió dù những dòng sông nơi đây không chảy bằng nước, mà là methane và ethane lỏng. Dưới lớp vỏ băng giá của Titan còn ẩn chứa một đại dương ngầm được cho là giàu nước lỏng, thậm chí có thể chứa sự sống sơ khai.

Tuy nhiên, chính những điểm khác biệt tinh vi như sự thiếu vắng đồng bằng châu thổ đang dần làm lung lay hình ảnh “Trái Đất song sinh” mà Titan từng mang.

Nghiên cứu được công bố trên Journal of Geophysical Research: Planets đưa ra một số giả thuyết lý giải hiện tượng này. Theo nhóm tác giả, các con sông trên Titan có đặc tính dòng chảy khá đặc biệt – chúng vận chuyển trầm tích hiệu quả nhưng lại không tạo điều kiện cho việc lắng đọng.

Ngoài ra, sự biến động nhanh của mực nước biển cùng tác động từ gió và thủy triều mạnh dọc theo bờ biển Titan có thể làm gián đoạn quá trình tích tụ trầm tích vốn là điều kiện cần thiết để hình thành đồng bằng châu thổ.

Không chỉ thiếu đồng bằng, bản đồ Titan còn hé lộ loạt cấu trúc bí ẩn khác: các hố sâu không rõ nguồn gốc nằm trong lòng hồ và biển, những kênh sâu dưới đáy dường như do sông ngòi tạo thành nhưng cơ chế hình thành đến nay vẫn là ẩn số.

Tất cả những phát hiện này buộc giới khoa học phải nhìn nhận lại Titan không còn là một "Trái Đất thu nhỏ", mà là một thế giới độc đáo với cơ chế vận hành hoàn toàn riêng biệt.

Bằng cách bóc tách những khác biệt then chốt giữa Trái Đất và Titan, các nhà nghiên cứu hy vọng có thể hiểu rõ hơn về cách hành tinh hình thành và tiến hóa đồng thời phát triển những chiến lược mới trong hành trình tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất.