Vì sao các dòng sông không bao giờ chảy theo đường thẳng?

Ảnh minh họa.

Lý do con người tạo ra các kênh đào là nhằm rút ngắn quãng đường vận chuyển giữa hai địa điểm, điển hình như kênh đào Panama nối liền vùng biển Caribe và Thái Bình Dương. Với hiệu quả được đặt lên hàng đầu trong các công trình nhân tạo, câu hỏi được đặt ra là tại sao trong tự nhiên, dòng chảy của nước lại không đi theo con đường ngắn nhất mà lại tăng thêm khoảng cách để tới được đại dương?

Nhiều người sẽ cho rằng nước phải uốn lượn để tránh các chướng ngại vật như núi, tuy nhiên điều này không hoàn toàn đúng. Ngay cả ở những vùng đồng bằng bằng phẳng và cánh đồng rộng lớn, nơi không có núi non cản trở, các con sông vẫn thể hiện đặc tính uốn khúc tương tự. Chính những biến đổi nhỏ trong địa hình là yếu tố khởi nguồn cho chuỗi phản ứng phức tạp làm thay đổi hướng chảy của dòng sông.

Cụ thể, bất kỳ sự suy yếu nào của trầm tích ở một bên bờ sông – do hoạt động của động vật, sự xói mòn đất tự nhiên hoặc tác động của con người – đều có thể làm dòng nước nghiêng về phía đó. Khi dòng nước chảy mạnh hơn sang phía yếu hơn, nó sẽ tăng tốc độ xói mòn tại khu vực này. Ngược lại, bên kia dòng sông lại chứng kiến hiện tượng lắng đọng phù sa dọc theo bờ. Quá trình chuyển động lệch hướng này tiếp diễn liên tục xuôi theo dòng chảy, miễn là không có vật cản lớn nào ngăn cản. Theo các nhà khoa học, chiều dài của các khúc cong hình chữ S do hiện tượng này tạo ra thường gấp khoảng 5 đến 6 lần chiều rộng của dòng sông.

Nếu quan sát kỹ từng khúc cua trên một dòng sông, bạn sẽ thấy chúng không cố định mà liên tục thay đổi theo thời gian, thậm chí có thể biến mất hoàn toàn. Những hồ nước hình móng ngựa là dấu tích đặc trưng của hiện tượng này, chứng minh rằng đã từng có một dòng sông uốn lượn chảy qua khu vực đó. Đáng chú ý hơn, trên bề mặt sao Hỏa cũng xuất hiện dấu vết của các hồ móng ngựa tương tự, hé lộ rằng hành tinh Đỏ có thể từng sở hữu hệ thống sông ngòi và đại dương phong phú trong quá khứ.