Vì sao muông thú tại Nhật bỗng dưng 'nổi loạn', tấn công con người?

Những năm gần đây tại Nhật Bản liên tiếp xảy ra các vụ tấn công con người và những hành vi bất thường khác của nhiều loài động vật.

Vào khoảng 2 giờ chiều ngày 9/9/2021, một người phụ nữ 78 tuổi sống ở thành phố Wakamatsu ra ngoài sân để mang quần áo phơi khô vào nhà thì bắt gặp đôi mắt của một con khỉ. Bà vô tình hỏi nó: "Mi đang làm gì vậy?".

Ngay sau đó, con khỉ đã nhảy lên người bà, khiến người phụ nữ ngã xuống. Con khỉ cắn vào mắt cá chân và bắt đầu giật tóc, vì vậy người phụ nữ đã lấy ra một chiếc dép mình đang đi để đánh vào đầu con khỉ. Đến lúc đó "kẻ tấn công" mới bỏ chạy. "Giờ đây, tôi luôn đề phòng những con khỉ khi đi ra ngoài. Các em học sinh tiểu học cũng bị thương, và tôi hy vọng họ sẽ sớm tìm thấy con khỉ", bà nói.

Số vụ tấn công tăng bất thường

Mùa hè 2021 liên tục chứng kiến các vụ tấn công của khỉ tại một số thành phố của Nhật. Nạn nhân bao gồm trẻ em từ 9 tuổi đến những cụ già trên 80 tuổi. Các vết thương thường không nặng, nhưng diễn ra bất ngờ trên đường phố hoặc ngay trong sân nhà.

Trong vài năm gần đây, tại Nhật Bản liên tiếp xảy ra các vụ tấn công của động vật đối với con người tại khu vực đô thị. Những năm trước đó, số vụ tấn công của động vật hoang dã đối với con người tại đất nước mặt trời mọc đa phần đến từ gấu và lợn rừng, nhưng năm nay đột nhiên ghi nhận số vụ gia tăng đột biến của các trường hợp khỉ, cá heo và thậm chí là quạ tấn công người.

Hồi tháng 7 vừa qua, thành phố Yamaguchi ở phía tây Nhật Bản đã ghi nhận 42 người dân bị thương do các cuộc tấn công của khỉ. Hàng đàn khỉ tràn xuống đường thành phố miền núi này, dùng răng và móng tay sắc nhọn để gây bị thương cho con người.

Một quan chức thành phố Yamaguchi cũng cho hay mặc dù thường xuyên có sự xuất hiện của khỉ quanh thành phố, việc ghi nhận một số lượng lớn các vụ "xô xát" giữa chúng và con người như vậy là rất bất thường. Thậm chí, người dân còn ghi nhận video một số con khỉ cố gắng đột nhập vào nhà bằng cách cậy cửa. Đôi khi, chúng còn mở cửa sổ và phá vỡ màn chống muỗi để chui vào.

Theo AFP, chính quyền Thành phố Yamaguchi sau đó đã phải sử dụng súng bắn thuốc an thần để đối phó với lũ khỉ và một con đã bị cho an tử.

Đến tháng 8, người đi bơi ở tỉnh Fukui được cảnh báo nên tránh xa cá heo, sau khi có thông tin ít nhất một con cá heo đã làm 6 người bị thương nhẹ.

Con cá heo, được tin là một cá thể cá heo mũi chai Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trưởng thành, đã cắn nhiều người đi bơi ở 3 bãi biển của tỉnh Fukui trên biển Nhật Bản kể từ cuối tháng 7. Theo báo Manichi, đa số vụ tấn công diễn ra ở phạm vi 10m gần bờ. Mặc dù cá heo nổi tiếng là loài thân thiện với con người, nhưng có thể phản kháng nếu cảm thấy bị đe dọa.

Trong quá khứ, đa số các vụ tấn công của động vật tại Nhật nhằm vào con người diễn ra ở nơi hoang dã, khi một số người đi hái nấm và rau rừng gặp phải các hành động hung hăng của gấu, số vụ diễn ra tại các đô thị lớn ngày càng gia tăng.

Vào tháng 6 năm ngoái, các thợ săn đã phải được gọi đến để bắn hạ một con gấu nâu khiến 4 người bị thương ở ngoại ô Sapporo, thành phố lớn nhất trên đảo Hokkaido ở phía Bắc Nhật Bản.

Các nhà chức trách đã phải đóng cửa sân bay của thành phố, 42 trường học và cả một căn cứ quân sự trước khi con gấu cao 2m bị bắn.

Trong 6 tháng tính đến tháng 11/2020, kỷ lục 13.670 con gấu đã được nhìn thấy trên khắp Nhật Bản, với không dưới 63 người bị tấn công, 2 trong số đó đã chết vì vết thương của chúng.

Ở miền Nam Nhật Bản, cư dân của hòn đảo Kakara nhỏ bé đang cân nhắc việc sơ tán vì lợn rừng đã "làm loạn" khắp nơi, phá hoại mùa màng bí ngô, khoai lang và ngày càng trở nên hung hãn, có hành vi xâm chiếm lãnh thổ.

Tình hình đã trở nên tồi tệ đến mức các bậc phụ huynh không còn cho phép con cái của họ chơi ngoài trời vì sợ chúng sẽ bị tấn công.

Mùa hè năm nay, vụ tấn công của "binh đoàn khỉ" đã gây chú ý lớn của truyền thông Nhật.

Chính quyền địa phương ở tỉnh Yamaguchi, miền nam Nhật Bản, đã báo cáo 66 vụ việc chỉ trong tháng 7 và đưa ra lời khuyên người dân địa phương không tiếp xúc bằng mắt với một con khỉ vì nó có thể bị coi là thách thức và dẫn đến một cuộc tấn công.

Các nhà chức trách đã đặt bẫy và tiến hành tuần tra, với hai con khỉ đặc biệt hung dữ đã bị bắt và cho chết.

"Tôi nghĩ các số liệu thống kê xác nhận rằng chúng ta đang thấy nhiều trường hợp (tấn công) hơn trong những năm gần đây so với trước đó".

Abe Mariko thuộc Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Nhật Bản

Nhưng tại sao động vật lại "nổi giận" với con người?

Biến đổi khí hậu

"Có vẻ như có một số yếu tố góp phần làm gia tăng những trường hợp này, nhưng tôi nghĩ một trong những yếu tố lớn nhất - đặc biệt là trong năm nay - là tác động của biến đổi khí hậu", Abe nói với trang DW.

Bà nói: "Trong khoảng một thập kỷ qua, mùa mưa thường kéo dài khoảng 1 tháng từ giữa tháng 6 đã trở nên ngắn hơn và lượng mưa ít hơn. Và năm nay hiện tượng đã trở nên cực đoan.Có mây bao phủ trong suốt tháng 6, nhưng không đủ mưa và hiện chúng tôi đang chứng kiến nhiệt độ cao kỷ lục trên khắp đất nước".

Kết quả là nguồn thức ăn trong rừng núi không đáp ứng cho quần thể khỉ, đồng nghĩa với việc chúng phải đi kiếm ăn tại nơi khác. Ngoài vùng hoang dã, rõ ràng là chỉ còn các khu dân cư tập trung của con người.

Một yếu tố khác là các vùng ngoại ô liên tục lấn sâu vào môi trường sống của động vật, bà nói thêm.

Đô thị hóa và thu hẹp vùng nông thôn

Kevin Short, giáo sư chuyên về giáo dục môi trường tại Đại học Khoa học Thông tin Tokyo, đồng ý rằng việc mất môi trường sống là nguyên nhân chính làm gia tăng số lượng động vật hoang dã xâm nhập vào các khu vực đô thị.

Ông cũng chỉ ra rằng do dân số nông thôn của Nhật Bản ngày càng thu hẹp, có ít thợ săn động vật hoang dã hơn, dẫn đến sự bùng nổ về số lượng gấu, heo rừng và khỉ trong những năm gần đây.

Ông nói: "Trước đây, những ngôi làng này từng hoạt động như một loại vùng đệm giữa rừng và vùng ngoại ô và dân làng sẽ tiêu diệt những con vật làm hại mùa màng của họ, v.v. Với việc các ngôi làng mất hết người trẻ và dần bị thu hẹp, có ít dân cư hơn ngăn động vật hoang dã xâm chiếm (các vùng ngoại ô)".

Phản ứng theo tập tính

"Tôi cũng cảm thấy điều đó có nghĩa là động vật không còn sợ hãi con người nữa", Short nói.

"Ví dụ, khỉ Nhật Bản rất thông minh và một khi chúng nhận ra rằng chúng không cần phải sợ con người và chúng có thể bắt nạt chúng ta một cách hiệu quả, thì điều đó sẽ lây lan qua cả đàn rất nhanh chóng".

Ông nói: "Chúng cũng đã biết được rằng các vùng ngoại ô của các thị trấn và thành phố của Nhật Bản cung cấp nguồn thực phẩm hấp dẫn và dễ dàng".

Một vấn đề quan trọng là nhiều người cảm thấy hứng thú khi thấy động vật hoang dã xuất hiện trong thành phố, nên cho chúng đồ ăn. Tadamori Fujita, một hướng dẫn viên tại Vườn Động vật Tự nhiên Takasakiyama ở thành phố Oita, cho biết, "Khỉ không quan tâm đến con người, vì vậy trong những trường hợp bình thường, chúng sẽ không đến gần chúng ta".

Tuy nhiên, ông nói thêm, nếu chúng được cho thức ăn, hoặc đã thành công trong việc lấy thức ăn từ con người, chúng có thể học được rằng nếu chúng tấn công con người, sẽ có thể lấy được thức ăn. Ngoài ra, ông nói, "giao tiếp bằng mắt được khỉ hiểu là hành vi đe dọa, vì vậy chúng có thể tấn công người vì nghĩ rằng chúng đã bị khiêu khích. Nếu bạn bắt gặp bất kỳ con khỉ nào, đừng kích động chúng và hãy từ từ bỏ đi".

Với cá heo, chính quyền địa phương đã triển khai các lực lượng tuần tra bãi biển và phao phát ra sóng âm thanh siêu âm để giữ chúng tránh xa các bãi biển, đồng thời treo biển cảnh báo người dân không đến gần sinh vật này.

Abe nói: "Điểm mấu chốt là đây là những động vật hoang dã đang trong môi trường sống tự nhiên của chúng. Con người đang xâm nhập vào không gian của chúng, chúng không phải là vật nuôi và mọi người không thể đơn giản là chơi với chúng. Mọi người cần học cách tránh xa động vật hoang dã".

Ý kiến của Abe trùng khớp với Hiệp hội Phòng chống Ngược đãi Động vật Hoa Kỳ. Thông thường, loài vật nào cũng có thể trở nên hung hăng nếu cảm thấy lãnh thổ của chúng bị đe dọa và sẽ hành động để bảo vệ môi trường sống, các con non và bản thân chúng như một cách tự vệ, đặc biệt với các loài sống theo bầy như khỉ.

Điểm mấu chốt là đây là những động vật hoang dã đang trong môi trường sống tự nhiên của chúng. Con người đang xâm nhập vào không gian của chúng.

Abe Mariko, Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Nhật Bản.

Đôi khi, chúng cũng hành động theo bản năng để phòng thủ khi cảm thấy đe dọa, ví dụ như khi bọn khỉ bị nhìn vào mắt, hoặc khi cá heo bị chạm vào những vị trí không mong muốn. Mặc dù các vụ tấn công của cá heo là cực kỳ hiếm, nhưng chúng không phải là chưa từng xảy ra, đặc biệt là nếu loài thú thông minh này cảm thấy bị đe dọa.

"Có một số bộ phận cơ thể mà cá heo không thích bị chạm vào, như đầu mũi và vây lưng của chúng", Masaki Yasui, một quan chức từ bộ phận xúc tiến du lịch Nhật, nói với AFP, cho biết thêm rằng các video được đăng trên các phương tiện truyền thông xã hội xuất hiện cảnh người bơi lội cố gắng chạm vào cá heo ở Fukui.