Việt Nam có loài cây cứng hơn sắt, quý hơn vàng: Cả thế giới chỉ còn 13 cây, có nguy cơ tuyệt chủng

Chai lá cong là loài cây độc nhất, chỉ có ở Việt Nam. Sự suy giảm nghiêm trọng đã đưa nó vào danh sách "Nguy cấp" của Danh lục Đỏ do Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN) công bố. Hiện tại, số lượng ít ỏi của loài cây này chỉ còn tập trung tại thị xã Sông Cầu (Phú Yên) và khu vực ven biển Cam Ranh (Khánh Hòa).

Là một loài cây gỗ lớn, chai lá cong có thể cao từ 30 đến 40 mét khi trưởng thành. Vỏ cây có màu nâu xám, dày và nứt dọc theo thân. Điểm đặc biệt nhất của loài cây này chính là hình dáng phiến lá: thon dài hoặc hình trứng, nhưng phần dưới lệch hẳn so với phần trên, tạo nên một đường cong độc đáo – nguồn gốc của cái tên "chai lá cong".

Ảnh minh họa

Không chỉ có hình dáng ấn tượng, chai lá cong còn nổi danh nhờ chất lượng gỗ siêu bền. Gỗ của nó càng để lâu càng chắc, cứng như sắt, quý hiếm đến mức được ví là "cứng hơn sắt, quý hơn vàng". Trong quá khứ, gỗ chai lá cong được dùng làm kèo cột, giường tủ, tàu thuyền và những công trình xây dựng quan trọng.

Bên cạnh giá trị kinh tế, chai lá cong đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái. Loài cây này có khả năng sinh trưởng mạnh mẽ ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt, giúp giữ đất, chắn gió bão và duy trì cân bằng sinh thái cho các khu rừng phòng hộ ven biển.

Dù mang nhiều giá trị, chai lá cong đang đứng trước nguy cơ biến mất do nhiều nguyên nhân. Theo nghiên cứu của Viện Tài nguyên và Môi trường (Đại học Huế), số lượng cá thể chai lá cong đang giảm sút nghiêm trọng. Dù cây vẫn ra hoa kết trái hằng năm, nhưng không có cây con tái sinh tự nhiên, đẩy quần thể vào nguy cơ tuyệt chủng.

Tại xã Xuân Cảnh (thị xã Sông Cầu), nơi có số lượng chai lá cong nhiều nhất, người dân địa phương không giấu nổi lo lắng. Trong quá khứ, nhiều cây đã bị đốn hạ do thiếu nhận thức về giá trị của chúng. Đến khi hiểu được tầm quan trọng của loài cây này, số lượng còn lại đã quá ít ỏi. Người dân dù muốn bảo vệ chai lá cong, nhưng nếu không có sự hỗ trợ từ chính quyền và các tổ chức bảo tồn, nỗ lực này vẫn chưa đủ để thay đổi tình hình.

Năm 2020, một cây chai lá cong gần 400 tuổi tại Vùng 4 Hải quân (Cam Ranh) được công nhận là Cây Di sản Việt Nam. Đây là một bước tiến quan trọng, nhưng việc bảo vệ một cá thể cây không thể cứu cả loài khỏi nguy cơ tuyệt chủng.

Trước thực trạng đáng báo động này, các nhà khoa học và cơ quan chức năng đã đề xuất hai giải pháp bảo tồn chủ chốt:

- Bảo tồn tại chỗ: Tăng cường các biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt những cây chai lá cong còn lại trong tự nhiên, ngăn chặn khai thác trái phép. Đồng thời, thu hái hạt giống và nhân giống tại các khu vực phù hợp để duy trì quần thể lâu dài.

- Bảo tồn chuyển vị: Nhân giống chai lá cong trong vườn thực vật hoặc các khu vực có điều kiện sinh trưởng tương đồng, nhằm mở rộng phạm vi phân bố và giảm nguy cơ tuyệt chủng.

Hiện nay, một số đơn vị đã bắt tay vào nghiên cứu nhân giống chai lá cong, nhưng số lượng cây con vẫn còn rất hạn chế. Để bảo tồn thành công, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, các tổ chức bảo tồn và sự chung tay của cộng đồng.

Chai lá cong không chỉ là một loài cây, mà còn là một phần di sản thiên nhiên quý giá của Việt Nam. Mỗi cây còn lại là một chứng nhân lịch sử, mang giá trị sinh thái và văn hóa sâu sắc. Nếu không có hành động quyết liệt ngay từ bây giờ, nhân loại sẽ phải đối diện với nguy cơ mất đi một báu vật thiên nhiên không thể thay thế.