Nhạc sĩ Lê Minh Sơn: Tôi muốn các nhạc sĩ được trao quyền kiểm soát bản quyền bài hát của mình trên Internet

Thưa nhạc sĩ, tôi được biết anh cùng với cộng sự mới thành lập một Công ty chuyên về lĩnh vực Bản quyền âm nhạc trực tuyến. Anh có thể tiết lộ về, lý do nào và cơ duyên nào đã thúc đẩy anh khởi nghiệp sang một lĩnh vực khá mới mẻ đối với một nghệ sĩ, đó là kinh doanh sang lĩnh vực bản quyền âm nhạc trực tuyến?

Nhạc sĩ Lê Minh Sơn: Việc tôi thành lập công ty chuyên về bản quyền âm nhạc trực tuyến xuất phát từ khát vọng chung của những người làm nghề sáng tạo, các nhạc sĩ, tôi muốn các tác phẩm âm nhạc phải được minh bạch khi sử dụng. Một đất nước thật sự văn minh và phát triển, với một xã hội văn minh, đầu tiên là phải bảo vệ được cái chất xám, bảo vệ được sự sáng tạo của con người. Tôi lấy ví dụ ở Mỹ, Luật bản quyền đã có vào năm 1937, họ làm rất là chặt về vấn đề bản quyền, đặc biệt là bản quyền trên môi trường Internet. Mới đây nhất, qua báo chí tôi được biết có trường hợp một cậu sinh viên chỉ gửi một đường link bài hát mà cậu ấy thích cho bạn thôi, mà an ninh mạng bắt được, cậu sinh viên đó bị phạt tới 60.000 USD. Bởi ở nước ngoài họ quy đó là tội ăn cắp, họ coi sự sáng tạo của con người là tài sản, nên sự sáng tạo được bảo vệ rất chặt. Từ đó mới thấy anh em nhạc sĩ ở nước ngoài họ rất sướng vì những sáng tạo của họ được tôn trọng, được pháp luật bảo vệ nghiêm ngặt. Nhạc sĩ ở nước ngoài họ sống hoàn toàn bằng thu nhập từ tác phẩm, hoàn toàn là sống bằng tác quyền. Còn ca sĩ sống bằng nguồn thu từ băng đĩa và những show diễn.

Trở lại câu chuyện ở Việt Nam, đất nước mình rất ít các hãng âm nhạc quốc tế họ vào, rất ít ca sĩ nổi tiếng đến với Việt Nam. Bởi vì chúng ta là không bảo vệ được bản quyền về hình ảnh, bản quyền về show diễn, bản quyền về tác giả. Khi tham gia ký kết các hợp đồng biểu diễn với nước ngoài, điều quy định đầu tiên mà họ đưa ra là phải bảo vệ được tác quyền, bảo vệ được quyền tác giả. Ví dụ, Madona hay là những nghệ sĩ nổi tiếng của thế giới, họ sang Singapore, Thái Lan, Nhật, Hàn Quốc biễu diễn. Bởi vì các nước châu Á đó có thể bảo vệ được bản quyền, bảo vệ được sự sáng tạo về bản quyền về hình ảnh, bảo vệ được theo yêu cầu của họ. Còn ở Việt Nam thì vấn đề vi phạm bản quyền âm nhạc đang diễn ra tràn lan, không thể kiểm soát được.

Nhạc sĩ Lê Minh Sơn sẽ ra mắt một hệ thống bảo vệ bản quyền âm nhạc trực tuyến trên mạng Internet. (Ảnh: NVCC)

Anh có thể chia sẻ các nhạc sĩ của Việt Nam đang gặp bất công như thế nào trong việc bảo vệ những tác phẩm, những “đứa con” của mình?

Ở Việt Nam từ khá lâu đã có một Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc do Nhạc sĩ Phó Đức Phương cùng các nhạc sĩ khác sáng lập. Trung tâm này cũng đã hỗ trợ các nhạc sĩ trong việc bảo vệ bản quyền tác phẩm âm nhạc. Tuy nhiên Trung tâm hiện nay mới chỉ mới làm được một phần rất nhỏ so với sự kỳ vọng của các nhạc sĩ. Đặc biệt là vấn đề quản lý bản quyền âm nhạc trên mạng thì Trung tâm chưa có đủ công cụ và giải pháp kỹ thuật, cũng như nhân sự để quản lý.

Trên thực tế, có hàng triệu bài hát của các nhạc sĩ Việt Nam đang trôi nổi, lang thang trên mạng. Ví dụ, như những tác phẩm của Lê Minh Sơn, tôi thống kê có tới hơn 200 bài hát của Lê Minh Sơn đang bị những người mà tôi không quen biết sử dụng trên mạng. Có những người đã tự gom các bài hát của tôi vào những cái kho riêng của họ, để họ kinh doanh, họ khai thác quảng cáo trên những bài hát của tôi. Mà không riêng gì tôi, rất nhiều nhạc sĩ khác đều bị tình trạng như vậy. Người ta cứ tự nhiên sử dụng những bài hát của mình, không hề xin phép, chứ chưa nói là trả tiền tác quyền. Thế là tự nhiên nhạc sĩ đi viết các tác phẩm để cho cái ông khác hưởng hết, từ khán giả, doanh thu quảng cáo cho đến khai thác rất nhiều lợi ích kinh tế trên những bài hát đó.

Phần lớn các nhạc sĩ đều rất vô tư, bài hát của mình được nhiều người hát thì rất vui, nhiều nhạc sĩ cũng không để ý người ta đang lợi dụng bài hát của mình ra sao. Nhưng đến khi anh em, bạn bè, rồi học sinh của mình họ để ý, họ phát hiện ra có những tác phẩm của mình đang được người khác sử dụng, khai thác kiếm nhiều lợi ích. Trong khi chính những tác giả, người sáng tạo ra các bài hát ấy lại không được xin phép, không được hưởng bất cứ một khoản tiền tác quyền nào. Tôi cho rằng, đó là sự thiếu tôn trọng các nhạc sĩ.

Như vậy có thể hiểu là do những bức xúc về vấn đề vi phạm bản quyền trên môi trường số, nên anh đã ấp ủ việc ra đời một công ty về bản quyền âm nhạc trực tuyến, để giúp các nhạc sĩ quản lý các sáng tác của mình?

Đến một thời gian, khi tìm kiếm lại các bài hát của hàng ngàn nhạc sĩ Việt Nam đang được sử dụng một cách tự do, tôi mới nhận ra ra là: À, chúng ta cần phải làm gì để anh em nhạc sĩ được tôn trọng? Dùng giải pháp nào, đường đi nước bước như thế nào tôi đã suy nghĩ từ rất lâu. Trước hết tôi muốn những tác phẩm của anh em nhạc sĩ phải được tôn trọng cái đã.

Điều đầu tiên khi tôi lập ra Công ty về Bản quyền âm nhạc trực tuyến, đó là tôi phải kết hợp với những người bạn để bảo vệ được chất xám của anh em nghệ sĩ, đấy là tiêu chí đầu tiên. Tiêu chí thứ hai, đó là sự minh bạch.

Minh bạch tức là gì? Là tất cả những ai khai thác, sử dụng các tác phẩm âm nhạc thì bản thân nhạc sĩ, hay đơn vị được nhạc sĩ ủy quyền phải biết được. Ai, ở đâu, đang làm gì với tác phẩm của mình?

Minh bạch tức là gì? Tức là mình kết hợp với một bên có đủ các giải pháp công nghệ, để làm sao mà mỗi nhạc sĩ có một mã số riêng, một kho nhạc riêng. Ví dụ, mã số của ông Lê Minh Sơn là 002 chẳng hạn, tôi chỉ cần click vào đấy thôi, tôi có thể kiểm soát được tất cả các bài hát của tôi nó đang vang lên ở đâu, ai là người nghe, ai là người sử dụng. Thậm chí bên Mỹ, hay ở bất kỳ đâu mà có người đang nghe, đang sử dụng tác phẩm của tôi thì công cụ kỹ thuật sẽ cảnh báo về cho tôi và cho người sử dụng. Có minh bạch được như thế, thì người sử dụng âm nhạc họ mới chi trả tiền sử dụng tác phẩm cho nhạc sĩ. Minh bạch ở chỗ khi có người dùng tác phẩm thì số tiền mà họ trả ấy sẽ được hiển thị ngay lập tức trên tài khoản của nhạc sĩ luôn.

Tất cả những giải pháp quản lý âm nhạc trực tuyến này, tôi đã suy nghĩ, đã mơ tới từ rất lâu. Lúc đầu tôi tưởng là mơ ước thôi, nhưng khi tôi gặp một người rất giỏi công nghệ thì anh ấy nói với tôi là: “Với thực tiễn và kinh nghiệm đang triển khai. Việc này sẽ làm được”. Và âm thầm từ 2 năm nay tôi vẫn đang cùng với bạn ấy xây dựng một hệ thống kỹ thuật để quản lý tất cả các tác phẩm âm nhạc của các nhạc sĩ Việt Nam như vậy. Hệ thống này liên quan rất nhiều đến công nghệ và hiện nay đang gần đến bước hoàn thiện cuối cùng.

Tôi mong rằng khi hệ thống quản lý bản quyền tác phẩm âm nhạc chính thức vận hành được, thì đúng là một cái giấc mơ của tôi đã thành hiện thực, mà giấc mơ này lại xuất phát từ sự bức xúc của chính tôi và các anh em nhạc sĩ. Hàng trăm nghìn, thậm chí hàng triệu bài hát đang lang thang trên mạng, bây giờ tôi muốn có một hệ thống thật minh bạch để kiểm soát các tác phẩm âm nhạc này. Tôi muốn xây dựng một hệ thống mà mỗi một nhạc sĩ phải có một mã số riêng (nó giống như số chứng minh thư của mỗi một con người). Khi nhạc sĩ muốn kiểm tra, muốn xem tác phẩm của mình đang có những ai sử dụng thì chỉ cần click chuột là nó tự động thống kê được hôm nay có người nào nghe, hôm nay tác phẩm nào của mình được sử dụng, ai là người sử dụng, các nhạc sĩ sẽ “đánh dấu” tác phẩm của mình trên môi trường số. Tôi nghĩ đấy là sự minh bạch rất ghê gớm.

Vâng đúng là như anh nói, minh bạch thì trong lĩnh vực nào cũng cần thiết, nếu như không có một giải pháp minh bạch sẽ không bao giờ quản lý được chất xám, nhất là trong thời đại âm nhạc trực tuyến đang bùng nổ trên toàn cầu như hiện nay. Vậy anh có thể cho biết, chiến lược của anh để phát triển giấc mơ của anh sớm thành hiện thực như thế nào?

Cái mà tôi mơ ước lớn nhất là làm thế nào để quản lý được tất cả các bài hát đang lang thang ở trên mạng Internet. Từ trước tới nay Trung tâm bảo vệ bản quyền âm nhạc chỗ Nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn bây giờ, các anh ấy cũng đang làm tốt chức năng rồi, đó là quản lý việc sử dụng âm nhạc ở các quán karaoke, băng đĩa, biểu diễn tại sân khấu. Nhưng bây giờ hầu hết lượng người nghe nhạc trên mạng là chủ yếu, mà trên môi trường mạng ở Việt Nam, tôi cho rằng vẫn chưa có được sự văn minh trong câu chuyện thu và trả tiền tác quyền. Mà muốn có được sự văn minh này, cần có sự hỗ trợ của những giải pháp công nghệ phải rất thông minh mới có thể làm được. Nhưng tôi nghĩ là nếu chỉ công nghệ thôi thì chưa phải là yếu tố quyết định thành công, mà công nghệ chỉ là công cụ thôi. Cái điều quyết định là sự hồn nhiên, trong sáng. Sự hồn nhiên, trong sáng sẽ làm ra những điều mà tốt đẹp cho cuộc sống.

Ở thời điểm hiện nay, việc vận hành công ty của anh và hệ thống bảo vệ bản quyền âm nhạc trên môi trường số của anh nó có thuận lợi và những khó khăn như nào?

Thật ra một đối tác mà tôi kết hợp, riêng về phần bảo mật được phát triển hoàn toàn bởi trí tuệ Việt Nam (trong đó có 50% là đang làm việc tại nước ngoài) và hiện nay giải pháp này cũng đã đạt được các tiêu chuẩn quốc tế về bảo vệ bản quyền. Còn ở Việt Nam, đội ngũ kỹ sư cũng đang triển khai và đầu tư một hệ thống máy móc để mà kiểm soát bản quyền. Tôi chỉ đứng trong công ty với góc độ người thủ lĩnh tinh thần, để làm thế nào mang lại quyền lợi nhiều nhất, minh bạch nhất cho anh em làm nghề sáng tạo.

Khát vọng của Lê Minh Sơn là những người nhạc sĩ phải sống được bằng tác phẩm của mình, đơn vị sử dụng phải trả quyền tác quyền. Đó là cái điều mà mong ước rất chung thôi, ai cũng vậy thôi, đứa con của mình được vang ra và mình phải có cái quyền lợi ở trong đó. Bởi vì là âm nhạc là mồ hôi, nước mắt, là máu, là sự trải nghiệm, sự trả giá là sự quần quật suốt cả một cuộc đời để viết ra được một vài bài hát. Điều tôi trăn trở lâu nay là tại sao nhạc sĩ Việt Nam lại không sống được bằng nghề.

Trong khi đó ở nước ngoài nhạc sĩ chỉ cần một vài bài thôi là họ sống rất là vương giả rồi. Thậm chí có nhạc sĩ sống cả đời chỉ với đúng một bài thôi. Ví dụ, nhạc sĩ viết bài “Hello, Say you say me”? ông ấy có lâu đài, ông ấy sống sung sướng ghê gớm. Ông ấy có tất cả mọi thứ bởi vì luật bản quyền của Mỹ quá là tuyệt vời, quá chặt chẽ, mang tính minh bạch rất lớn.

Tức là anh mong muốn công nghệ sẽ trao quyền cho các nhạc sĩ kiểm soát tác phẩm của mình, đúng không ạ?

Đúng rồi, như mình đã nhấn mạnh đó là sự minh bạch, câu chuyện quan trọng nhất chính là sự minh bạch.

Xin cảm ơn Nhạc sĩ!