Xuất khẩu thủy sản cầm cự, chờ khôi phục sau dịch Covid-19

Dẫn số liệu thống kê của Hải quan, Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản (Vasep) cho biết, tính đến hết tháng 2/2020, XK thủy sản của cả nước đạt trên 991 triệu USD, giảm gần 11% so với cùng kỳ năm ngoái.

Chịu tác động mạnh từ Covid-19

Dịch Covid-19 tác động mạnh đến hoạt động sản xuất và XK, trong đó ảnh hưởng nhiều nhất đến thị trường Trung Quốc trong 2 tháng đầu năm, khiến kim ngạch XK sang thị trường này giảm mạnh 44%. XK sang EU cũng giảm mạnh 20%, các thị trường khác như ASEAN, Hàn Quốc giảm lần lượt 4% và 9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Về mặt hàng, Vasep cho biết, XKcá tra bị ảnh hưởng mạnh nhất.Trung Quốc là thị trường lớn nhất nhập khẩu cá tra Việt Nam, chiếm 35% XK cá tra Việt Nam nên dịch Covid 19 gây ảnh hưởng rất lớn. Hệ thống bán lẻ, siêu thị đình trệ, hệ thống giao nhận bị tắc nghẽn nên XK sang thị trường này bị sụt giảm mạnh 52% trong 2 tháng đầu năm.

Tổng XK cá tra 2 tháng qua đạt 210 triệu USD, giảm 32%, không chỉ giảm mạnh tại Trung Quốc mà xuất sang Mỹ cũng giảm 27%, sang EU giảm 40%, các nước ASEAN giảm 19%.

Theo dự đoán của một số doanh nghiệp (DN) cá tra, sang tháng 4, XK cá tra sang Trung Quốc có thể phục hồi 50%, tháng 5 hồi phục 70% và đến tháng 6 mới có thể hồi phục hoàn toàn 100%.

Đối với thị trường châu Âu, chưa có tác động rõ ràng đối với kết quả 2 tháng đầu năm. Tuy nhiên, cá tra chủ yếu bán cho hệ thống bán lẻ chứ không phải là phân khúc dịch vụ thực phẩm, do đó thị trường này là cơ hội cho ngành cá tra khôi phục lại, nhất là sau khi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực.

Tại thị trường Mỹ, giá cá tra bị ảnh hưởng do giá nguyên liệu xuống nhưng sản lượng tiêu thụ năm nay dự báo sẽ tốt hơn năm 2019 vì tồn kho đã hết. Dịch bệnh ở Mỹ dù lan rộng nhưng cá tra vẫn có thể đứng vững trên thị trường này.

Với mặt hàng tôm, tính đến hết tháng 2, XK tôm vẫn tăng nhẹ 2,6% đạt 383 triệu USD, chủ yếu nhờ thị trường Nhật Bản vẫn ổn định, trong khi XK sang Trung Quốc giảm 37%, sang EU giảm 15%.

Tại Mỹ, nhu cầu giao dịch tập trung cho phân khúc siêu thị, nhưng hiện nay, tôm Ấn Độ và Ecuador cũng đang bán khá mạnh vào thị trường này với giá thấp hơn do không XK được đi Trung Quốc, vì vậy DN tôm khó thu mua được tôm nguyên liệu với giá hợp lý để cạnh tranh với Ấn Độ và Ecuador.

XK sang Trung Quốc bị tác động mạnh nhất do dịch trầm trọng. DN đang chờ đợi và hy vọng qua tháng 3, đến tháng 4 XK tôm sang thị trường này sẽ khôi phục trở lại và sẽ tập trung xuất chính ngạch đường biển để ổn định.

Thị trường Hàn Quốc chưa bị ảnh hưởng trong 2 tháng đầu năm nhưng sẽ phải chịu tác động khá dài. Nếu ngành tôm duy trì sản xuất ở mức độ chấp nhận được, dự trữ một phần cầm cự ít nhất đến tháng 6 thì hy vọng XK sang thị trường này sẽ ổn định.

Thị trường EU đáng lo ngại hơn cho DN tôm, dù nhu cầu có nhưng bùng phát dịch như hiện nay, DN chưa thể có kế hoạch cụ thể nào ngoài việc chờ đợi.

Với mặt hàng hải sản, Vasep cho biết XK hải sản 2 tháng giảm 7%, giảm mạnh nhất là mực bạch tuộc, cá ngừ, chủ yếu do thiếu nguyên liệu chế biến XK. Dịch Covid-19 ảnh hưởng mạnh đến sản xuất XK của DN hải sản. Nhiều DN hải sản hiện nay chỉ hoạt động cầm chừng để duy trì công ăn việc làm cho công nhân, vì đơn hàng XK bị giảm hoặc bị hủy.

Hiện nay, nhu cầu hải sản có xu hướng giảm ở các thị trường Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, chỉ có châu Âu có nhu cầu nhiều về phân khúc đồ hộp. Một số DN đang chuyển hướng sang sản xuất đồ hộp vì đón nhận được xu hướng nhu cầu của châu Âu và ưu đãi từ EVFTA.

Cố gắng cầm cự

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, Vasep đánh giá trong khi các thị trường chủ lực đang biến động, nếu người nuôi tôm cùng DN vượt qua giai đoạn cầm cự này bằng cách duy trì nuôi ở mức độ nào đó, để cầm cự đến tháng 6 - 7 khi thị trường hồi phục, thì ngành tôm vẫn có nguyên liệu để chế biến và XK, bù đắp sụt giảm những tháng đầu năm. Người nuôi cần được tuyên truyền, hướng dẫn và hỗ trợ để có biện pháp duy trì nuôi như kéo dài thời gian hoặc thả giống thưa hơn… hoặc một số biện pháp khác để cầm cự để giữ ổn định nguyên liệu.

Đối với cá tra, không lo ngại về nguyên liệu, nhưng Vasep cho rằng: Các DN nên tiếp cận việc đánh số vùng nuôi hoặc đưa ra các điều kiện nuôi cá tra hoàn chỉnh hơn để chuẩn bị cho năm 2021 tốt hơn, đặc biệt liên quan đến chương trình thanh tra của Cơ quan Thanh tra An toàn thực phẩm Mỹ (FSIS)vì hiện nay chúng ta phải làm việc với Mỹ về cơ sở nuôi đủ điều kiện, đảm bảo khi XK sang Mỹ sau dịch vẫn tốt.

Đồng thời, việc XK sang Trung Quốc thông qua thương lái, gia công sẽ hạn chế, như vậy thị trường này cũng sẽ ổn hơn thông qua XK chính ngạch, như vậy ngành cá tra sẽ ổn định không bị dư thừa hay thiếu hụt. Năm 2020 chắc chắn không thiếu nguyên liệu cá tra nhưng năm tới có thể thiếu nên phải tập trung từ năm nay để ổn định thị trường.

Đối với ngành hải sản: Nhiều DN vừa và nhỏ, sản xuất quy mô thấp, nếu cầm cự được phải có phương án tài chính tốt hơn, vì vậy DN hải sản nói riêng, DN thủy sản nói chung rất cần sự hỗ trợ của Chính phủ, đặc biệt về nhu cầu về vốn như hỗ trợ cho kéo giãn thời gian nợ, giảm lãi suất, hỗ trợ dự trữ nguyên liệu, nhập khẩu nguyên liệu cũng như giảm tải các thủ tục hành chính cho DN…