Nét độc đáo trong trang phục người Dao đỏ

Ở Tuyên Quang, người Dao đỏ thường sinh sống ở một số xã thuộc huyện Na Hang, Chiêm Hóa, Lâm Bình, Hàm Yên. Với người phụ nữ Dao đỏ, chuyện ăn mặc rất được coi trọng, thể hiện sự sáng tạo, tinh tế trên từng đường kim, mũi chỉ. Những cô gái ở độ tuổi lên chín, lên mười đã được các bà, mẹ truyền dạy may vá thêu thùa. Và khi đến tuổi “cập kê” cũng là lúc các thiếu nữ biết làm những trang phục đẹp cho riêng mình.

Trang phục truyền thống của phụ nữ Dao đỏ bao gồm áo, quần, khăn vấn đầu, thắt lưng và các đồ trang sức khác đi kèm. Mỗi trang phục có 5 màu cơ bản: Đỏ, xanh, trắng, vàng, đen, trong đó chủ yếu là màu đỏ. Theo quan niệm của người Dao đỏ, màu đỏ mang lại hạnh phúc, may mắn, đầy đủ và tạo ra năng lượng tích cực cho con người.  

Chiếc áo là điểm nhấn và là phần quan trọng nhất của bộ trang phục. Người Dao đỏ thường dùng vải lanh nhuộm chàm để may trang phục. Công đoạn nhuộm chàm khá cầu kỳ đòi hỏi sự kiên trì và kinh nghiệm. Bà Bàn Thị Sị, thôn Đóng, xã Hùng Mỹ, huyện Chiêm Hóa cho biết: “Để được một tấm vải ưng ý, bền và không bị phai màu thì vải sau khi dệt xong sẽ ngâm trong nước lá chàm khoảng 30 phút. Sau đó, đem phơi khô rồi lại tiếp tục đưa vào nhuộm nước lá chàm một lần nữa. Công đoạn này kéo dài 1 tháng”.

Phụ nữ người Dao thường chỉ mặc áo dài có màu đen hoặc màu chàm. Họ thêu kín các họa tiết trang trí bằng chỉ màu đỏ để nẹp cổ liền với ngực thân áo. Đặc biệt, hai đầu của nẹp ngực được đính nhiều chuỗi hạt cườm và tua đỏ sặc sỡ. Gắn liền với những chiếc áo dài, phụ nữ Dao đỏ mặc những áo con bên trong. Những chiếc áo con này giống như những cái yếm để che kín phần ngực và bụng, yếm có những đường thêu bằng chỉ trắng hoặc vàng. Mỗi thân áo được đính một dải vải nhỏ để làm dây buộc phía sau lưng.

Nét đặc sắc trong trang phục người Dao đỏ không thể thiếu những họa tiết hoa văn trang trí. Chị Phàn Thị May, thôn 5 Thuốc Hạ, xã Tân Thành, huyện Hàm Yên chia sẻ, người phụ nữ Dao đỏ có cách thêu rất độc đáo, không theo mẫu mà thêu theo trí tưởng tượng của mình. Với mô típ là những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với đời sống như: Hoa lá, cỏ cây, rừng núi, loài động vật... Do đó, mỗi bộ trang phục khác nhau ở hoa văn, người thêu luôn cố gắng sắp xếp hài hòa, tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục sao cho hài hòa, tươi sáng.

Để biết được độ tinh xảo, kỹ thuật thêu cầu kỳ phải kể đến chiếc quần. Phía trên quần màu đen tuyền, không có hoa văn, nhưng ở phía dưới, họa tiết được thêu rất tỷ mỷ. Những hoa văn trang trí ở hai ống quần thường là hình vuông, hình chữ nhật màu đỏ, vàng, trắng hay hình cây thông, hình quả trám... tạo nên sự cân đối hài hòa cho toàn bộ trang phục.

Khăn đội đầu là một trong những điểm không thể thiếu của phụ nữ người Dao. Khăn được trang trí bằng nhiều họa tiết: Cây vạn hoa, hình cách đoạn, hình vết hổ... Khi đội lên đầu, các hoa văn họa tiết sẽ phô ra ngoài, làm tăng thêm vẻ đẹp của chiếc khăn. Trang phục người Dao đỏ ở mỗi địa phương cơ bản đều giống nhau, tuy nhiên cũng có những điểm khác biệt tạo nên sự phong phú, đa dạng trong sắc màu văn hóa Dao. Trong đó, có sự khác biệt trong cách mặc, vấn khăn, xà cạp và thêm bớt các chi tiết... Điển hình như: Trang phục người Dao đỏ ở một số nơi thường có chuỗi quả bông len hình tròn màu đỏ treo trước ngực. Số lượng và kích cỡ tùy quan niệm mỗi vùng. Nếu ở Hùng Mỹ, Phúc Sơn (huyện Chiêm Hóa) có 9 quả bông, kích cỡ lớn thì ở Sơn Phú (huyện Na Hang) có 11 quả bông, kích cỡ bé hơn. Trang phục người Dao ở Bạch Xa, Tân Thành, Minh Khương (huyện Hàm Yên ) chỉ có những tua rua màu đỏ quanh viền áo trước ngực.

Phụ nữ Dao đỏ ở Tuyên Quang thường tự tay làm trang phục với các công đoạn rất tỷ mỷ, đòi hỏi sự kiên trì và khéo léo. Trước khi về nhà chồng, các cô gái Dao đỏ thường được “đặc cách” ở nhà tập trung cho việc thêu thùa, khâu vá, hoàn thành bộ trang phục của riêng mình. Cùng thời gian, bộ trang phục sẽ theo họ đi suốt cuộc đời. Và khi qua đời, bộ trang phục sẽ được chôn theo để người mất được tổ tiên đón nhận.

Nên đọc