Ngất ngây với món bánh truyền thống của người Thổ ở Nghệ An

Vào mỗi dịp Tết, đồng bào dân tộc Thổ lại dùng nếp trắng vừa thơm, vừa dẻo để gói bánh chưng và “bánh đầu chó”. Họ còn làm lễ, cho trâu bò ăn bánh, để trả ơn cho con trâu suốt năm vất vả giúp người.

Quy trình gói bánh đầu chó rất đơn giản, không cầu kỳ, tốn kém… dễ làm, hầu như ai cũng có thể tự tay gói cho mình và gia đình những chiếc bánh dân giã này – nhất là các bà, các chị phụ nữ Thổ vốn khéo tay, chịu thương chịu khó.

Để gói bánh, cần chuẩn bị trước một lượng gạo nếp tùy theo nhu cầu mỗi gia đình, lạt giang và lá gói – nhất thiết phải là lá chít (lá cây chổi đót – thuộc họ lau, có nhiều ở các triền núi, bờ khe). Đặc biệt, bánh chỉ sử dụng rặt nếp không có nhân như bánh chưng, bánh tét.

Nếp vo kỹ, xóc qua muối vừa đủ, để ráo nước. Lá chít còn tươi, lấy về rửa sạch xếp thành lớp. Mỗi chiếc bánh đầu chó chỉ dùng hai lá để gói. Lá được xếp thành hình phễu, xúc gạo nếp đã vo đổ vào (mỗi chiếc độ một muôi nếp) dùng tay nén chặt khéo léo cuộn lá thật chặt thành hình đầu con chó, xong buộc chặt bằng một sợi lạt giang dẻo.

Bánh gói xong, xếp vào nồi, đổ ngập nước và nấu kỹ trong khoảng 2 giờ. Bánh chín, vớt ra để ráo và bảo quản nơi thoáng mát. Thường trong mâm cỗ cúng những ngày tết, đĩa bánh đầu chó với dăm ba chiếc nằm khiêm tốn bên những xôi, thịt, rau dưa… cũng toát lên không khí lễ hội.
Ngoài chức năng là phẩm vật trong mâm cỗ cúng gia tiên, những ngày tết cùng với bánh chưng, bánh dày… bánh đầu chó còn là món quà mừng tuổi cho lũ trẻ. Nếu như trong quan niệm đồng bào Thái, con trâu được xem là con vật thân thiết gần gũi với mỗi gia đình nên những ngày tết họ gói bánh sừng trâu với mong muốn sức khỏe như trâu mộng… Ở đồng bào dân tộc Thổ, con chó lại được xem là con vật trung thành, gần gũi… vậy nên chiếc bánh đầu chó còn mang ý nghĩa gắn kết, gần gũi trong cộng đồng.

Sẽ là may mắn cho bất cứ ai trong những ngày Xuân sang, tết đến… đến các xóm đồng bào Thổ trong bữa cơm đón tết được chủ nhà trang trọng mời đĩa bánh đầu chó… Không là sơn hào hải vị, nhưng từ trong sâu xa tâm thức dân gian qua chiếc bánh dân giã, cũng cảm hết giá trị chân tình của chủ nhà qua món quà quê bình dị…

Từ xưa đồng bào các dân tộc Thổ đã biết tạo ra những nét ẩm thực độc đáo để phục vụ bữa ăn cho chính mình; ngày nay, những nét ẩm thực độc đáo ấy đã và đang được giữ gìn và phát huy.

Nên đọc