Nhạc kịch “Cô Sao”: Phục dựng một đỉnh cao nghệ thuật

"Cô Sao" được nhạc sĩ Đỗ Nhuận sáng tác từ năm 1960 đến 1963. Nhân vật chính của vở nhạc kịch là Lò Thị Sao (A Sao), người con gái Thái xinh đẹp, giỏi giang nhưng phải đối đầu với sự nghiệt ngã, bất công của hủ tục và ách cai trị thực dân. Được người tù chính trị Hồng Hà và cán bộ bí mật Vân giác ngộ lòng yêu nước, cô vượt qua sự đày đọa của bọn cai trị, tìm đến với cách mạng… Tác phẩm được Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam dàn dựng và công diễn hai lần vào năm 1965 và 1976, vang danh những tên tuổi như đạo diễn Võ Bài, Văn Hà, chỉ huy dàn nhạc Trần Quý, Đỗ Dũng; diễn viên Ngọc Dậu, Kim Định, Thúy Hà, Hoàng Hoa, Quang Hưng, Quý Dương...

Vở opera đầu tiên của Việt Nam trong tâm trí khán giả nửa thế kỷ trước là một đỉnh cao nghệ thuật đi kèm tiếc nuối. Người ta chỉ còn được nghe lại một vài aria (đơn ca) riêng lẻ, bởi bản tổng phổ để dựng "Cô Sao" cho hai lần ra mắt trước (năm 1965 và 1976) đã bị thất lạc. Thế hệ sau này tưởng như không có cơ hội được thưởng thức trọn vẹn tác phẩm đạt đến độ mẫu mực ấy. Ngay chính nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân - con trai tác giả cũng không hy vọng dựng lại trọn vẹn "Cô Sao" dù trong tay ông có những mảnh ghép của bản tổng phổ, những trang viết chì đầu tiên…

Chừng hai năm trước, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân quyết tâm khôi phục tổng phổ "Cô Sao". Công việc thực khó khăn, bởi nửa thế kỷ trước tác giả viết nháp bằng chì, sau đó để cho một tổ chép nhạc rồi đưa nhạc sĩ xem lại, mỗi lần lại có sự chỉnh sửa nhất định. Đáng tiếc là các bản hoàn thiện giờ không còn nữa, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân may mắn lưu được bản viết chì, một vài bản rút gọn, một vài aria… Những tờ giấy qua thời gian bị nhàu nát, nốt nhạc mờ, có nhiều đoạn tẩy xóa, có cả những khiếm khuyết cần chỉnh sửa. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân vật lộn hằng năm trời. Sau phần sơ dựng, ông tiếp tục biên tập, bổ sung, nâng cao, phân tách, gắn kết để hoàn thiện tác phẩm.

Phục hồi gần 1.000 trang tổng phổ "Cô Sao", Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam, Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam nhanh chóng bắt tay vào dàn dựng tác phẩm. Chỉ huy chính là nhạc trưởng Honna Tetsuji, đạo diễn sân khấu Huyền Nga, đạo diễn âm nhạc Đỗ Hồng Quân, biên đạo múa NSND Phạm Anh Phương và 200 diễn viên, nghệ sĩ của hai đơn vị. Nhân vật chính do giọng nữ cao Hà Phạm Thăng Long đảm nhiệm, Mạnh Dũng vào vai Hồng Hà, các vai khác có Minh Tới, Kiều Thẩm, Mạnh Đức, Vành Khuyên… thực hiện. Cũng có nhiều ý kiến băn khoăn, bởi ê kíp sáng tạo gồm những nghệ sĩ hàng đầu, duy có vị trí quan trọng là đạo diễn sân khấu được giao cho gương mặt rất trẻ - Huyền Nga. Các nghệ sĩ đều khẳng định, trong opera, cốt lõi là âm nhạc đã có được sự hoàn thiện và thực hiện bởi những nghệ sĩ lớn. Và Huyền Nga, tuy còn trẻ nhưng đã tạo dấu ấn khi chọn "Cô Sao" làm đề tài tốt nghiệp đạo diễn sân khấu.

Đài Truyền hình Việt Nam sẽ tường thuật trực tiếp đêm diễn 24-11.

Đoàn Huế (Theo HNMO)