Hệ thống phòng không "Kub" đã thay đổi chiến thuật không chiến như thế nào?

Vào tháng 10 năm 1973, trong ba ngày đầu tiên của cuộc chiến với Israel, phòng không Syria đã bắn hạ 50 máy bay chiến đấu.Ở Tel Aviv, họ rất bối rối. Chỉ 6 năm trước, máy bay của họ thống trị trên không, giáng đòn chí mạng vào lực lượng liên quân Ả Rập.

Giờ đây, những chiếc tiêm kích F-4 Phantom tuyệt vời của Mỹ đã lần lượt không trở về sau các nhiệm vụ. Một số có thời gian để báo cáo rằng họ đã bị bắn hạ bởi một tên lửa bắn từ mặt đất. Ngày 12/10, Tư lệnh Không quân Israel, Tướng Peled đã báo cáo với Bộ trưởng Quốc phòng rằng ông còn lại 50 trong số 99 chiếc Phantom, đến cuối cuộc chiến, thành tích chiến thắng của các xạ thủ phòng không Syria ngày càng tăng - đến 64 máy bay và 95 tên lửa đã được dùng cho việc phá hủy chúng.

Bí mật thành công của người Syria đến từ Liên Xô, đi qua sa mạc trên đường ray và được gọi là "Kub". Nó là phiên bản xuất khẩu của hệ thống phòng không 2K12 của Liên Xô. Để đối phó với việc cung cấp máy bay chiến đấu siêu thanh của Mỹ cho Israel, Liên Xô đã bán cho liên quân Ả Rập những phương tiện mới nhất để tiêu diệt họ. "Kub" đơn giản hơn và thiếu một số tính năng do là bản xuất khẩu của "Kvadrat" nhưng nó đủ để làm sạch bầu trời Syria.

Hệ thống tên lửa phòng không 2K12 Kub của Nga. Ảnh: TASS.

Đối với các phi công Israel, hệ thống phòng không mới là một bất ngờ khó chịu. Các biện pháp đối phó điện tử đến từ Hoa Kỳ cùng với Phantom không hoạt động trên Kub, vì chúng được thiết kế cho các hệ thống phòng không S-75 và S-125 hoạt động ở các tần số khác.

Nhưng ngay cả khi Tel Aviv biết bước sóng mà tên lửa Kvadrat được dẫn đường, thì điều đó cũng không giúp ích được gì nhiều cho họ. Tên lửa phòng không có điều khiển 3M9 được bảo vệ tốt khỏi nhiễu và có dẫn đường bán chủ động. Đầu dò của nó bắt được mục tiêu ngay sau khi phóng và không thả nó ra nữa, và động cơ phản lực cho phép tên lửa nhanh chóng bắt kịp mục tiêu cơ động mạnh.

3M9 không hề dễ dàng đối với các nhà thiết kế của Văn phòng thiết kế Vympel - các cuộc thử nghiệm và cải tiến kéo dài 7 năm. Nhưng tên lửa hóa ra thật tuyệt vời: nhanh, cơ động và rất chính xác. "Hình khối" và "Hình vuông" thường bắn hạ mục tiêu bằng một đòn đánh trực diện, điều này rất hiếm đối với các hệ thống phòng không thời bấy giờ. Pari Match viết: "Một ngày nào đó, người Syria sẽ dựng tượng đài cho người phát minh ra những tên lửa này".

Ngoài một tên lửa xuất sắc, "Kub" có thể nhận dữ liệu về toàn bộ không phải từ một radar như thông lệ, mà từ một số hoạt động ở các phạm vi khác nhau. Ngày nay, họ ngưỡng mộ S-400 "Triumf" và các hệ thống nội địa khác có thể hoạt động với nhiều phương tiện phát hiện khác nhau. Nền tảng của thực hành này đã được đặt từ nửa thế kỷ trước.

Chiếc xe chỉ huy của khu phức hợp trong tư thế chiến đấu có vẻ ngoài có phần bất thường. Để nhỏ gọn, các nhà thiết kế đã đặt hai radar trên một máy cùng một lúc: phát hiện và dẫn đường. Ở vị trí vận chuyển, ăng ten của chúng được gấp lại, hạ giá đỡ vào thùng xe. Theo dấu hiệu của sự sẵn sàng, "Khối lập phương" nở rộ như một bông hoa thép.

Với cái giá phải trả là tổn thất nặng nề, các phi công Israel đã cố gắng phát triển các chiến thuật để chống lại "Kub", nhưng vào thời điểm đó Liên Xô đã thử nghiệm hệ thống phòng không thế hệ tiếp theo - Buk. Và nó đã tham gia vào nhiều cuộc xung đột vũ trang ở châu Phi, Trung Đông và thậm chí ở châu Âu.

Năm 1995, "Kvadrat" của Serbia bắn rơi một tiêm kích F-16, 4 năm sau, hệ thống phòng không Nam Tư đã tiêu diệt một số máy bay NATO theo cách tương tự. Vũ khí này hiện đang tham chiến: ở Libya, Syria và Yemen, nơi người Houthis cố gắng bắn hạ máy bay không người lái của Mỹ bằng các tên lửa cũ của Liên Xô.