Khoét sâu điểm yếu của Ukraine, Nga có thể tạo bước ngoặt mới ở Kharkov?

Cuộc tiến quân của Nga vào Vovchansk, cách khoảng 4,8km về phía Nam biên giới với Nga, là một phần trong nỗ lực mở đợt tấn công lớn vào vùng Kharkov nhằm giành lại thành phố bên kia biên giới. Kể từ cuối tuần qua, Nga đã giành quyền kiểm soát một số ngôi làng và khu định cư ở Kharkov sau khi bất ngờ tiến công vào khu vực này.

“Tình hình ở Vovchansk cực kỳ khó khăn. Đối phương đang chiếm giữ các vị trí trên đường phố”, Oleksiy Kharkivskiy, cảnh sát trưởng tuần tra của Vovchansk, cho biết.

Các quan chức Ukraine và các nhà phân tích phương Tây cho rằng, dù đang tiến công mạnh mẽ vào Kharkov nhưng lực lượng Nga khó có thể tạo ra một bước đột phá lớn hoặc tiến hành một cuộc tấn công trực tiếp vào Kharkov. Tuy nhiên, bước tiến này có thể giúp Nga giành thêm lãnh thổ ở khu vực này và gây căng thẳng cho lực lượng Ukraine đang thiếu nhân lực trầm trọng. Quân đội Ukraine thừa nhận đã rút quân quanh khu vực Vovchansk và một ngôi làng khác ở phía Tây, nhưng cho biết họ đang chiến đấu để giành lại các vị trí đã mất.

Trước khi rời Ukraine sau chuyến thăm kéo dài hai ngày, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết Washington đang tìm cách bổ sung các hệ thống phòng không cho quân đội Ukraine, đặc biệt là ở Kharkov. Trong chuyến thăm Ukraine lần thứ 4 kể từ khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, ông Blinken đã thảo luận chi tiết với các quan chức Ukraine về việc chuyển giao hệ thống tên lửa Patriot và các hệ thống phòng không khác cho Kiev.

Lực lượng cứu hộ dập tắt đám cháy sau cuộc không kích của Nga gần Kharkov, Ukraine. Ảnh: Getty Images

“Chúng tôi đang tập trung vào việc cung cấp hệ thống Patriot và các biện pháp phòng thủ khả thi khác cho Kiev, đồng thời đảm bảo rằng chúng tôi có thể đưa chúng đến Ukraine. Khu vực Kharkov là một ưu tiên cấp bách”, Ngoại trưởng Blinken nói.

Các quan chức Mỹ cho biết một số vũ khí mới được phê duyệt trong gói viện trợ đã đến Ukraine và Nga đang tăng cường tấn công trước khi viện trợ của Washington đến Kiev. Viện trợ mới sẽ bao gồm hệ thống ATACMS tầm xa có khả năng tấn công mọi mục tiêu nằm trong các phần lãnh thổ của Ukraine. Theo lệnh của chính quyền Tổng thống Biden, Ukraine đã cam kết không sử dụng vũ khí do Mỹ cung cấp để tấn công bên trong lãnh thổ Nga. Tuy nhiên, mới đây, Ukraine đang tìm cách vận động Mỹ dỡ bỏ điều kiện này để Kiev có thể tấn công các kho quân sự của Nga bên kia biên giới.

Trong nhiều tháng, các quan chức Ukraine đã cảnh báo rằng lực lượng Nga đang chuẩn bị tấn công Kharkov. Nga đã giành quyền kiểm soát phần lớn khu vực Kharkov, bao gồm cả Vovchansk, vào giai đoạn đầu của chiến dịch quân sự đặc biệt. Tuy nhiên, trong cuộc phản công vào tháng 9/2022, lực lượng Ukraine đã giành lại gần như toàn bộ lãnh thổ do Nga kiểm soát ở Kharkov.

Theo các nhà phân tích quân sự, khi Nga tiến công vào Kharkov, các lực lượng Ukraine đã không chuẩn bị tốt, với các đơn vị ở ngoài vị trí phòng thủ và không có công sự kiên cố ở một số khu vực biên giới, bao gồm cả ở Vovchansk.

Một số đơn vị tốt nhất của Ukraine đã được điều động khỏi khu vực phía Đông Donetsk, nơi từng là tâm điểm của các cuộc tấn công của Nga trong những tháng gần đây, để giúp tăng cường phòng thủ ở khu vực Kharkov. Tuy nhiên, hầu hết vũ khí mà Mỹ phê duyệt vào tháng 4 chưa được chuyển giao, khiến lực lượng Ukraine vẫn đối mặt với tình trạng thiếu đạn dược.

Nga thường xuyên sử dụng bom lượn ở Vovochansk và tiến hành các cuộc pháo kích ở khu vực xung quanh. Moscow cũng sử dụng máy bay không người lái Lancet để nhắm vào các mục tiêu của Kiev. Gần đây, UAV Lancet của Nga đã phá hủy ít nhất hai khẩu pháo 155mm 2S22 Bogdana của Ukraine ở khu vực Kharkov.

Ngay sau khi Nga bất ngờ tiến công vào Kharkov, hàng nghìn người đã sơ tán khỏi khu vực này. Tại một trung tâm sơ tán ở Kharkov, các tình nguyện viên của Ủy ban Cứu hộ Quốc tế và các tổ chức phi chính phủ khác mỗi ngày tiếp nhận khoảng 300 người sơ tán đến từ Vovchansk và Lyptsi. Theo chính quyền Kharkov, khoảng 8.000 người sơ tán đến Kharkov từ Vovchansk và các làng xung quanh.

Trung tướng Kyrylo Budanov, người đứng đầu cơ quan tình báo quốc phòng Ukraine, cho biết lực lượng Ukraine đang ổn định tình hình ở khu vực Kharkov và nỗ lực đẩy lùi quân đội Nga. Ông Budanov cũng cảnh báo rằng Nga cũng đang tập trung lực lượng cho một cuộc tấn công tiềm tàng vào vùng Sumy ở phía Tây Kharkov.

“Mục tiêu chính của Nga trong hoạt động tấn công này là tạo ra sự hỗn loạn nhằm buộc các đơn vị của chúng tôi phải rút lui khỏi các hướng phía Đông”, ông Budanov nói.

Franz-Stefan Gady, nhà phân tích quân sự ở Vienna, cho rằng bằng cách tấn công trên nhiều hướng, Nga đang khoét sâu vào tình trạng thiếu nhân lực nghiêm trọng của Ukraine.

“Đây chủ yếu là một cách để bào mòn lực lượng Ukraine và sau đó tiến vào Chasiv Yar và Kramatorsk”, ông Gady nói, đề cập tới hai trong số những thành phố lớn nhất ở khu vực phía Đông Donetsk, hiện do Ukraine kiểm soát.

Lực lượng Ukraine bị hạn chế về khả năng đẩy lùi quân đội Nga không chỉ vì thiếu nhân lực và đạn dược mà còn vì Mỹ cấm Ukraine sử dụng vũ khí do Washington cung cấp tấn công vào lãnh thổ Nga. Điều này khiến Ukraine không thể sử dụng hệ thống HIMARS và ATACMS tấn công vào những mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ Nga. Đây là hai trong số những loại vũ khí có tầm bắn xa nhất và hiệu quả nhất mà Mỹ gửi cho Ukraine.

George Barros, nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh, cho biết, diễn biến trên chiến trường, đặc biệt là khu vực Kharkov, có thể thay đổi ngay lập tức nếu Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm này.

Ở những khu vực khác của Ukraine, các tuyến tiếp tế của lực lượng Nga phải đi qua các khu vực do Ukraine kiểm soát, nơi Kiev thiết lập nhiều tuyến phòng thủ. Tuy nhiên, tại khu vực Kharkov, chiến tuyến chạy dọc biên giới, nghĩa là lực lượng Nga có thể thiết lập các sở chỉ huy, kho đạn dược và các trung tâm hậu cần khác bên trong lãnh thổ Nga.

Theo chuyên gia Barros, lệnh cấm Ukraine sử dụng vũ khí của Mỹ tấn công lãnh thổ Nga đã tạo cơ hội cho Nga đưa quân và vũ khí ra mặt trận hiệu quả hơn nhiều so với các khu vực khác.

Ngày 14/5, khi được hỏi liệu Mỹ có cho phép Ukraine sử dụng hệ thống ATACMS tấn công các mục tiêu bên trong Nga hay không, Ngoại trưởng Blinken nói: “Chúng tôi không khuyến khích hoặc cho phép các cuộc tấn công bên ngoài Ukraine. Nhưng cuối cùng, Ukraine phải tự đưa ra quyết định về cách thức tiến hành cuộc xung đột này”.