Tàu ngầm Project 661 Anchar: "Chết yểu" vì công nghệ quá đỉnh

Tốc độ di chuyển rất cao, vỏ tàu bằng titan và kỷ lục thế giới chưa bị phá cho đến nay. Vào tháng 12 năm 1970, chiếc tàu ngầm hạt nhân thử nghiệm của Liên Xô Papa thuộc Dự án 661 Anchar (Project 661 Anchar) đã đạt tốc độ di chuyển tối đa khi lặn tới 44,7 hải lý/giờ, tương đương 82,78km/giờ.

Tuy nhiên, bất chấp các cuộc chạy thử thành công, loại tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân không được sản xuất hàng loạt và chỉ có một chiếc tàu duy nhất đã được xuất xưởng. Tại sao Hải quân Liên Xô từ bỏ dự án tàu ngầm cao tốc, có tốc độ nhanh nhất thế giới?

Những ưu điểm của Anchar: Các công nghệ của tương lai

Dự án 661 đã được khởi động vào cuối những năm 1950 trên thực tế từ con số 0, vì giới lãnh đạo quân sự Liên Xô tin rằng tàu ngầm loại này được cho là sẽ mở một chương mới trong lịch sử ngành đóng tàu ngầm; vì nó sở hữu những kỹ thuật chưa từng có.

Trước hết vì thân tàu được làm bằng titan. Titanium có tính chất phi từ tính, nó không bị ăn mòn, trọng lượng lại nhẹ hơn thép gấp đôi. Với cùng độ dày, thân tàu bằng titan là nhẹ hơn nhiều. Các chuyên gia đã có ý định tạo ra chiếc tàu ngầm vĩnh cửu, nhưng việc chế tạo hợp kim đầu tiên không thành công vì khi đó các chuyên gia thiếu kinh nghiệm, khiến trên lớp vỏ đã xuất hiện những vết nứt, làm giới hạn lặn của tàu ngầm bị hạn chế. Sau đó, các chuyên gia đã rút kinh nghiệm và giải quyết thành công vấn đề.

Tàu ngầm hạt nhân Dự án 661 Anchar của Liên Xô áp dụng nhiều công nghệ tiên tiến nhất thế giới.

Thứ hai, tàu ngầm Anchar đã được chế tạo theo sơ đồ hai thân, các tấm titan được hàn trong môi trường không có ôxy. Thân tàu nhẹ có hình trụ, hai cánh quạt bố trí cách nhau 5 mét được lắp ở đuôi tàu, trên mũi tàu có hai khoang. Chiếc tàu ngầm cao 107 mét có chín khoang biệt lập, với thủy thủ đoàn gồm 80 người.

Thứ ba, các thiết bị tiên tiến nhất lúc đó đã được lắp đặt trên tàu ngầm, nhiều thành phần và hệ thống lần đầu tiên được thử nghiệm trên biển. Ví dụ, khu phức hợp các thiết bị viễn thông và cáp quang. Một số thiết bị được tự động hóa hoàn toàn, tàu ngầm có khả năng hoạt động độc lập trong thời gian 70 ngày.

Thứ tư, tàu ngầm đã được chế tạo làm "thợ săn hàng không mẫu hạm", do đó, nó được trang bị các loại vũ khí đặc biệt. Trong mũi tàu có các tên lửa chống hạm Amethyst và bốn ống phóng lôi 533 mm. Tên lửa được phóng từ độ sâu 30m và có tầm bắn xa tới 70 km. Anchar có khả năng thực hiện hai đợt phóng liên tiếp trong khoảng thời gian ba phút.

Những nhược điểm của Anchar

Vì dự án này là rất phức tạp, quá trình chế tạo chiếc tàu ngầm hạt nhân đầu tiên đã kéo dài tới mười năm, mãi đến tháng 1 năm 1970, chiếc tàu ngầm đầu tiên Anchar mới được đưa vào biên chế Hạm đội Phương Bắc và bắt đầu thử nghiệm trong lực lượng hải quân.

Các cuộc chạy thử trên biển đã đạt kết quả rất đáng khích lệ. Vào ngày 18 tháng 12 năm 1970, ở độ sâu 100 m, thủy thủ đoàn đã tắt chế độ bảo vệ khẩn cấp của các tuabin để chúng tiếp tục hoạt động ngay cả trong chế độ giới hạn.

Tàu ngầm hạt nhân Dự án 661 Anchar có tốc độ nhanh nhất thế giới.

Với công suất của lò phản ứng hạt nhân ở mức 97%, chiếc tàu ngầm đã tăng tốc lên 44,7 hải lý/giờ (hơn 82 km/giờ), mặc dù theo thiết kế kỹ thuật, tốc độ tối đa là 38 hải lý/giờ.

Cho đến nay, tàu ngầm Anchar do Liên Xô sản xuất vẫn giữ kỷ lục thế giới về tốc độ di chuyển khi lặn. Tốc độ tối đa của các tàu ngầm hiện đại chạy bằng năng lượng hạt nhân ngày nay cũng chỉ đạt tới 35 hải lý/giờ.

Nhưng, tốc độ rất cao của Anchar có tác dụng phụ. Thứ nhất: Tiếng ồn trong khoang trung tâm lên tới 100 decibel, các thủy thủ không thể chịu nổi khi liên tục ở trong điều kiện như vậy; Thứ hai: Dòng chảy hỗn loạn dọc theo hai bên tàu đã tạo ra tiếng ồn gần như tiếng máy bay, và con tàu mất đi lợi thế chính - khả năng tàng hình; Thứ ba: Do quá tải, dòng nước chảy tới đè bẹp thân tàu ở một số nơi, cửa khoang điều khiển bay ra ngoài.

Tuy nhiên, Bộ tư lệnh Hải quân Liên Xô rất thích chiếc tàu ngầm tốc độ cao. Giới lãnh đạo hải quân Liên Xô cho rằng, sự vượt trội đáng kể về tốc độ cho phép Anchar di chuyển rất nhanh để bắn tên lửa hành trình và né tránh các cuộc tấn công bằng ngư lôi của đối phương và những ưu điểm đó đủ bù đắp cho nhược điểm.

Sự cáo chung của dự án Anchar

Sau cuộc chạy thử trên biển, chiếc tàu đã được sửa chữa và lại ra biển khơi. Vào tháng 3 năm 1971, thủy thủ đoàn của Anchar dự định thiết lập một kỷ lục mới về tốc độ, khởi động lò phản ứng đầy đủ công suất lên 100% (đây là sự điên rồ hoàn toàn), nhưng chiếc tàu ngầm cũng chỉ lặp lại được thành tích trước đó.

Thủy thủ Liên Xô lắp đặt ngư lôi lên tàu ngầm hạt nhân.

Cùng năm, Anchar đã tham gia "các cuộc đua sinh tồn" ở Đại Tây Dương. Chiếc tàu ngầm Liên Xô đã phát hiện tàu sân bay USS Saratoga và đã bám đuôi tàu sân bay Mỹ. Người Mỹ đã cố gắng hết sức để thoát ra khỏi chiếc tàu ngầm mà họ không thể xác định được, nhưng vô ích. Nhưng một sự cố hỏng hóc đã buộc thủy thủ đoàn của Anchar phải ngừng truy đuổi và về căn cứ.

Theo kế hoạch, Hải quân Liên Xô phải nhận 10 tàu ngầm như vậy. Nhưng, chi phí chế tạo Anchar quá đắt đỏ, lên tới gần 2 tỷ rúp Liên Xô (tương đương 246 tỷ 280 triệu rúp Nga, hay 3,365 tỷ USD). Liên Xô đã cấp phát nhiều gói kinh phí quốc phòng rất lớn, nhưng chi phí quá cao cho dự án này là không thể chịu đựng nổi.

Ngoài ra, do áp đụng quá nhiều công nghệ tiên tiến vượt trước trình độ khoa học kỹ thuật, quá trình vận hành thử nghiệm cũng đã bộc lộ những thiếu sót nghiêm trọng khác như hệ thống tên lửa thiếu tin cậy, nhiều nhược điểm trong các thiết bị trên tàu, mức độ tin cậy kém và khó bảo trì, khiến Anchar hầu như liên tục neo đậu tại căn cứ hải quân hoặc được sửa chữa tại ụ tàu.

Các chuyên gia đã rút ra kết luận rằng, các công việc hiện đại hóa là không hợp lý và chiếc tàu này biến thành "con chuột thí nghiệm" trao tặng cho hạm đội và các nhà đóng tàu, để họ thí nghiệm các giải pháp kỹ thuật mới trong thiết kế các thế hệ tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân tiếp theo.

Năm 1985, chiếc tàu ngầm cũ nát đã neo đậu tại cầu cảng và hiện diện ở đó cho đến năm 2010, sau đó nó bị cắt ra lấy sắt vụn.