Tên lửa Buk-M1 Ukraine bắn hạ oanh tạc cơ chiến lược siêu thanh Tu-22M3 Nga

Buk (Cây sồi) là một dòng hệ thống tên lửa đất đối không tầm trung tự hành tiên tiến được phát triển bởi Liên Xô và Nga. Hệ thống Buk bắt đầu được chế tạo vào đầu những năm 1970, từ biến thể đầu tiên 9K37 Buk (SA-11 Gadfly) đến 9K37M1-2 Buk-M1-2 (SA-17 Grizzly) là kết quả của rất nhiều lần cải tiến, nâng cấp.

Tiền thân của 9K37 Buk là tổ hợp tên lửa phòng không tầm ngắn 2K12 Kub (SA-6 Gainful). Được thiết kế với vai trò hệ thống phòng không chiến thuật chiến trường chuyên đi theo bảo vệ đội hình tiến quân của các sư đoàn cơ giới. Tổ hợp này đã lập nên vô số chiến công tại chiến trường Trung Đông.

Với tính năng tiên tiến của mình và cũng nhờ vào danh tiếng của người tiền nhiệm Kub, tổ hợp tên lửa phòng không Buk trở thành một sản phẩm xuất khẩu đắt hàng của Nga. Đã có khoảng 15 quốc gia nhập khẩu hệ thống Buk trải dài từ châu Á, châu Phi, Trung Đông cho đến các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ.

Tuy nhiên tất cả những hệ thống Buk được Nga xuất khẩu cho các quốc gia khác đều chưa một lần trải qua thực chiến. Điều trớ trêu đã xảy ra khi chiến công đầu tiên của hệ thống tên lửa phòng không di động tầm trung Buk lại chính là thành tích bắn rơi máy bay chiến đấu của Nga.

Xe mang phóng tự hành của hệ thống Buk-M1 với tên lửa 9M38

Trong cuộc chiến tranh Gruzia năm 2008, Tổng thống Ukraine khi đó là ông Yushchenko theo nhận định của quốc tế là một người “không thân thiện” với Nga đã cung cấp cho Gruzia một số lượng không xác định các hệ thống tên lửa phòng không Buk.

Hiện chưa có thông tin cụ thể về phiên bản Buk được Ukraine cung cấp cho Gruzia nhưng đa phần các thông tin đều cho rằng đó là phiên bản Buk-M1 với tên lửa 9M38. Bởi vì hiện tại, Quân đội Ukraine chỉ có biến thể này trong thành phần tác chiến.

Vào ngày 8/8/2008, một chiếc Su-25 của Nga xuất phát từ Budyonovsk để thực hiện phi vụ tấn công thứ ba đã bị bắn rơi tại Dzava.Một số ý kiến cho rằng, chiếc Su-25 này bị tổ hợp Osa-AK (SA-8) bắn rơi, nhưng hầu hết các ý kiến đều cho rằng nó bị bắn hạ bởi Buk-M1.

Máy bay ném bom chiến lược siêu thanh Tu-22M3 của Nga

Cũng trong ngày 8/8/2008, một cú sốc cực lớn đã xảy ra khi một chiếc máy bay ném bom chiến lược siêu thanh Tu-22M3 mang số hiệu 36 "Đỏ" của Nga xuất phát từ căn cứ thử nghiệm số 929 tại Akhtubinsk đã bị bắn rơi tại địa điểm giữa Gori và Tskhinvali bởi Buk-M1, 3 trong số 4 thành viên phi hành đoàn đã thiệt mạng.

Vào hôm sau ngày 9/8/2008, thêm một chiếc Su-25 nữa của Nga xuất phát từ Budyonovsk lại bị bắn rơi bởi Buk tại Dzhava, phi công điều khiển máy bay Edamenko đã thiệt mạng.

Trong toàn bộ cuộc chiến đã ghi nhận có ít nhất 3 chiếc Su-25 và 1 chiếc Tu-22M3 của Nga bị Buk-M1 bắn rơi. Theo các nhà phân tích, việc 4 chiếc máy bay bị bắn hạ là đáng ngạc nhiên và đó là thiệt hại lớn đối với Không quân Nga vì Gruzia chỉ là một quốc gia có lực lượng quân đội nhỏ.

Một số chuyên gia đã chỉ ra rằng các hệ thống chế áp điện tử dường như không gây nhiễu và ngăn chặn được các tên lửa phòng không của Gruzia trong cuộc xung đột và đáng ngạc nhiên là Nga không thể đưa ra biện pháp đối phó hiệu quả đối với hệ thống tên lửa do chính mình thiết kế.