Tìm giải pháp đưa nền kinh tế vượt 'cú sốc' Covid-19

Đáng lo nhất phải kể tới trong 2 tháng đầu năm 2020, số lượng doanh nghiệp (DN) "chết lâm sàng" (tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, chờ làm thủ tục giải thể và hoàn tất thủ tục giải thể) tăng lên hơn 28 nghìnDN. Điều này sẽ kéo giảm tăng trưởng kinh tếcả năm,nếu tình hình không cải thiện.

Nhiều chỉ số giảm tăng trưởng

Báo cáo của Tổng cục Thống kê về tình hình kinh tế xã hội 2 tháng đầu năm 2020 cho thấy hàng loạt chỉ số giảm tăng trưởng. Cụ thể, dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực khá mạnh đến hoạt động sản xuất công nghiệp.

Tính chung 2 tháng đầu năm 2020, chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp chỉ tăng 6,2% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn nhiều mức tăng 13,7% của cùng kỳ năm 2018 và 9,2% của cùng kỳ năm 2019.

Đa số doanh nghiệp ngành dệt may và da - giày chỉ dự trữ nguyên phụ liệu tới đầu tháng 3 hoặc đầu tháng 4/2020

Dịch Covid-19 cũng tác động tiêu cực đến lĩnh vực du lịch làm khách quốc tế đến Việt Nam trong tháng 2/2020 giảm mạnh so với tháng trước và so với cùng kỳ năm trước, đặc biệt khách đến từ một số nước như Trung Quốc, Singapore, Hàn Quốc giảm sâu do lo ngại lây lan của dịch bệnh. Tính chung 2 tháng đầu năm nay, khách quốc tế đến Việt Namđạt 3,2 triệu lượt người, tăng 4,8% so với cùng kỳ năm trước, mức tăng thấp nhất của 2 tháng các năm từ 2016.

Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa 2 tháng đầu năm 2020 ước đạt 74 tỷ USD, tăng 2,4% so với cùng kỳ năm trước, trong đó kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 36,9 tỷ USD, tăng 2,4%; nhập khẩu đạt 37,1 tỷ USD, tăng 2,4%. Tuy nhiên, về cơ bản, Tổng cục Thống kê nhận định hoạt động xuất, nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam đang chịu ảnh hưởng tiêu cực bởi dịch Covid-19. Sở dĩ hoạt động xuất nhập khẩu có tăng trưởng là do trong tháng 2/2020, Samsung đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm phiên bản mới S20 nên xuất, nhập khẩu 2 tháng đầu năm nay giữ được xu hướng tăng so với cùng kỳ năm trước.

Trước tình hình khó khăn trên, 2 tháng đầu năm nay, số DN tạm ngừng kinh doanh có thời hạn là 16,2 nghìn DN, tăng 19,5% so với cùng kỳ năm trước; số DN ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể là 9,4 nghìn DN; số DN hoàn tất thủ tục giải thể là 2,8 nghìn DN.

Thiếu nguyên liệu, thị trường... đang là nguyên nhân khiến nhiều DN tiếp theo đứng trước nguy cơ dừng hoạt động.Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, các DN điện tử chỉ còn đủ lượng linh phụ kiện phục vụ cho sản xuất trong khoảng đến giữa hoặc cuối tháng 3/2020.Dự kiến cuối quý I/2020, các DN sản xuất, lắp ráp ô tô sẽ chịu ảnh hưởng lớn từ việc thiếu hụt nguồn linh phụ kiện.Đa số DN ngành dệt may và da - giày chỉ dự trữ nguyên phụ liệu tới đầu tháng 3 hoặc đầu tháng 4/2020.

Không chỉ hoạt động thương mại, kinh doanh của DN chịu tác động mà vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thực hiện 2 tháng ước tính chỉ đạt 2,5 tỷ USD, giảm 5% so với cùng kỳ năm trước. "Đây là lần giảm đầu tiên trong giai đoạn 2016-2020", Tổng cục Thống kê cho biết. Điều này thấy rõ rằng nền kinh tế Việt Nam vẫn chưa thể "miễn dịch" với các cú sốc bên ngoài.

Xây dựng nền kinh tế tự chủ

Trước tác động nghiêm trọng của dịch Covid -19, Ts. Nguyễn Đình Cung, Thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, cho rằng Nhà nước cần phải có gói hỗ trợ cho DN và người lao động. Ông nói: "Quan sát của cá nhân từ khủng hoảng kinh tế 2008, nếu chúng ta để DN thiệt hại quá lớn thì khả năng phục hồi và tinh thần kinh doanh của họ bị mất mát rất nhiều. Do đó, lần này cần phải rút kinh nghiệm có gói giải pháp hỗ trợ kịp thời".

Trong bối cảnh khó khăn trên, các chuyên gia kinh tế khuyến nghị, ngoài việc tháo gỡ các điểm nghẽn về thủ tục hành chính, Chính phủ cần có chính sách giãn, hoãn, giảm thuế để DN vượt qua khó khăn, cũng như giảm lãi suất, cơ cấu lại nợ, tiếp tục cho vay mới.Tuy nhiên, về lâu dài cũng cần có những giải pháp tăng năng lực cạnh tranh và khả năng chống chịu của nền kinh tế, giảm sự phụ thuộc quá lớn vào một thị trường.

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho rằng Việt Nam cần phát triển mạnh công nghiệp hỗ trợ, tăng cường liên kết, tận dụng tối đa các thị trường mới mở ra từ các hiệp định thương mại tự do để mở rộng các kênh cung ứng và đa dạng hoá thị trường. Phải chú trọng hơn việc xây dựng và điều hành chính sách công nghiệp quốc gia, tập trung vào những ngành, những lĩnh vực Việt Nam có lợi thế cạnh tranh, thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, phát triển DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa, phát triển DN tư nhân trong nước, lựa chọn thế hệ các nhà đầu tư FDI có khả năng tích hợp và liên kết với cộng đồng DN nội địa, đẩy mạnh cải cách khu vực DN nhà nước, thực sự đặt DN nhà nước trước áp lực của thị trường.

"Đồng thời phải xây dựng được một nền hành chính minh bạch, một môi trường kinh doanh thân thiện và cạnh tranh công bằng. Chỉ có nền tảng thể chế như vậy mới là bệ đỡ nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng tự chủ của nền kinh tế Việt Nam", ông Lộc nói.

Theo ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, một trong những cách để gia tăng "miễn dịch" đó chính là phát triển khu vực tư nhân vững mạnh và năng động.

"Việt Nam cần tạo ra các công ty, DN hay đơn vị tiên phong dẫn dắt cuộc chơi. Vì vậy, cần có biện pháp hỗ trợ họ để tạo ra sự thay đổi mạnh mẽ", ông Ousmane Dionenói.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho rằng, về lâu dài cần có các giải pháp căn cơ để đẩy mạnh tái cơ cấu, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, thị trường nhập khẩu và phát triển nhanh công nghiệp hỗ trợ để giảm dần phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu. Đồng thời, thúc đẩy tăng năng suất, chất lượng trên cơ sở đổi mới sáng tạo, công nghệ, năng lực quản trị và chuyển đổi số, nhất là trong chế biến, chế tạo của khu vực DN Việt.

"Qua đó, xây dựng được một nền kinh tế độc lập, tự chủ, ít phụ thuộc hơn, nâng cao khả năng chống và thích ứng với các biến động. Khơi dậy nội lực trong nước, khuyến khích sản xuất và tiêu dùng hàng hóa trong nước, khuyến khích DN Việt Nam phát triển", Bộ trưởng Bộ Công Thương nói.