Bàn giải pháp chống ngập úng đô thị tại Đà Nẵng

Nhận diện các nguyên nhân gây ngập úng

Tham dự hội thảo “Nhận diện các nguyên nhân gây ngập úng, đề xuất các giải pháp về thoát nước đô thị trên địa bàn TP” vừa được Ban Đô thị HĐND TP Đà Nẵng tổ chức, PGS,TS Tô Thuý Nga (giảng viên Khoa Xây dựng Công trình thủy – Trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng) đã đưa ra một số nhận định về “Nguyên nhân gây ngập và giải pháp cho thoát nước đô thị TP Đà Nẵng”.

Theo đó, do thời gian gần đây xuất hiện ngày càng nhiều trận mưa cực đoan, vượt tần suất thiết kế của hệ thống thoát nước trên địa bàn Đà Nẵng khiến nhiều tuyến đường bị ngập sâu. TP này tuy tiếp giáp với biển và có hai sông lớn đi qua nhưng chưa tận dụng được lợi thế này để bố trí cửa xả để giảm bớt áp lực cho các tuyến lớn và hạn chế bớt các tuyến đi vòng.

Đồng thời khi xây dựng các tuyến đường phía trên (như đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, đường Hòa Phước - Hòa Khương…) đã làm cho quy luật phân bố dòng chảy lũ từ thượng nguồn sông Vu Gia về hạ lưu thay đổi.

“Cụ thể, quan hệ tương quan giữa mực nước tại Ái Nghĩa và Cẩm Lệ thay đổi hẳn nên mực nước tại Cẩm Lệ phụ thuộc vào mưa ven biển hơn là mưa phía thượng lưu như trước đây. Mực nước trên sông Phú Lộc khi mưa lớn lại khá cao do một lượng lớn nước phía thượng lưu đổ về làm cho các cửa xả ra sông này khó thoát theo hình thức tự chảy”, PGS,TS Tô Thuý Nga nhấn mạnh.

PGS,TS Tô Thuý Nga cũng nêu một lưu ý quan trọng là thời gian tập trung dòng chảy và giá trị đỉnh lũ phụ thuộc rất nhiều vào mặt đệm. Tốc độ đô thị hóa nhanh, thậm chí các vỉa hè cũng bê tông hóa, không còn nơi để thấm nước mưa nên lượng nước mưa đổ dồn hết về các cống thoát và vượt quá năng lực của cống, dẫn đến ứ ngập.

Cần ưu tiên quỹ đất để bố trí hành lang thoát lũ

Do tình hình nêu trên, PGS,TS Tô Thuý Nga kiến nghị cần phải có tính toán lại lượng nước mưa cần thoát theo lượng mưa thực tế cho các phân khu, đánh giá năng lực các tuyến cống và để xuất mở rộng hoặc tạo thêm các tuyến cống, các cửa xả để tăng khả năng thoát.

“Ưu tiên quỹ đất để bố trí hành lang thoát lũ, hình thành các hồ điều hòa và tăng diện tích hành lang xanh, mảng xanh đô thị, hạn chế tối đa việc bê tông hóa... Đồng thời, khẩn trương đánh giá hiện trạng quy hoạch về cao độ nền và năng lực thoát nước của TP Đà Nẵng”, PGS,TS Tô Thuý Nga đề xuất.

Đồng tình với kiến nghị nêu trên, TS Lê Hùng (giảng viên Khoa Xây dựng Công trình thủy – Trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng) cũng đề xuất cần sớm hoàn thành cắm mốc ranh giới hành lang thoát lũ cho các lưu vực sông Đà Nẵng; xem xét đánh giá thẩm định thẩm tra kỹ các công trình giao thông gây cản trở dòng chảy lũ.

Đồng thời, đánh giá chuẩn xác hơn các đồ án thiết kế trong quá trình thẩm định, thẩm tra các dự án thoát nước của Đà Nẵng; cần mở rộng, bố trí thêm nhiều cửa xả ra các sông, biển như mở các vị trí trên các tuyến đường Phùng Hưng, Hồ Quý Ly, Lý Thái Tông, vị trí Hà Khê ra biển Nguyễn Tất Thành.

Theo ông, đây chính là cơ sở làm giảm mực nước trên sông Phú Lộc và tăng khả năng thoát nước của các tuyến cống, cũng như làm tăng khả năng thoát lũ qua khu vực Cầu Đa Cô và làm cơ sở đề xuất các giải pháp thoát nước khu vực đường Mẹ Suốt (quận Liên Chiểu) vốn là “rốn ngập” tại Đà Nẵng trong các trận mưa lớn vừa qua.

Tương tự, TS Lê Hùng đề xuất cần mở cửa xả đoạn từ cầu Trần Thị Lý đến Công viên Châu Á, sẽ là cơ sở để có thể thoát nước tốt cho khu vực này cũng như phân chia lưu vực thoát nước khu tượng đài 2/9, đường Núi Thành, đường 30/4, Lê Thanh Nghị và Phan Đăng Lưu...

Theo ông, mặc dù hệ thống cống thượng lưu có khả năng thoát nhưng lại bị ứ đọng tại các cửa thoát dẫn đến ngập, như tại các cửa thu trạm bơm Ông Ích Khiêm, trạm bơm Thuận Phước... Do vậy, ông kiến nghị cần xem xét, đánh giá lưu lượng đổ về của các trạm bơm.

Bên cạnh đó cần đánh giá lại hiệu quả các trạm bơm ứng với giai đoạn hiện nay. Trong đó, có thể điều chỉnh lại khả năng tự chảy của trạm bơm Trương Chí Cương vì mực nước sông bây giờ đã thấp hơn nhiều so với lúc xây dựng năm 2012, do ảnh hưởng của các công trình giao thông và hệ thống hồ chứa thủy điện làm cho mực nước sông giảm.

Đồng thời sớm xây dựng bản đồ ngập lụt đô thị ứng với 3 - 5 cấp độ mưa, bản đồ hướng di chuyển tránh các điểm ngập, rồi căn cứ vào điều kiện dự báo lượng mưa để làm cơ sở cho ứng phó.

Mong muốn lắng nghe hiến kế khách quan, độc lập

Theo ông Trần Phước Sơn - Phó Chủ tịch HĐND TP Đà Nẵng, những năm gần đây, do biến đổi khí hậu, trên địa bàn TP xuất hiện một số trận mưa cực đoan gây ngập úng đô thị. Bên cạnh nguyên nhân khách quan còn có một số nguyên nhân chủ quan. Việc đánh giá các nguyên nhân, thực trạng hệ thống thoát nước đô thị, công tác vận hành hồ, đập, ảnh hưởng của các công trình giao thông ... đến ngập úng đô thị là cấp thiết.

Đặc biệt là cần đánh giá khả năng đáp ứng của hệ thống thoát nước đô thị đã được đầu tư trên địa bàn TP Đà Nẵng trong nhiều năm qua so với tốc độ đô thị hóa, tăng dân số và biến đổi khí hậu... hiện nay. Từ đó, đề ra các giải pháp, đầu tư ngắn hạn và lâu dài.

“HĐND TP Đà Nẵng rất mong muốn lắng nghe các ý kiến đề xuất, hiến kế khách quan, độc lập của các chuyên gia, nhà khoa học để báo cáo Thành ủy, cũng như có cân đối nguồn lực hợp lý thông qua hoạt động giám sát, điều hành ngân sách để đầu tư các công trình thoát nước đô thị nhằm ứng phó với tình hình biến đổi khí hậu gây mưa cực đoan”, ông Trần Phước Sơn nhấn mạnh.

Ông Sơn cũng đề nghị chính quyền các cấp của TP Đà Nẵng cần tăng cường truyền thông giáo dục, tuyên truyền người dân không bịt cửa thu nước gây cản trở dòng chảy và chung tay với chính quyền trong công tác khởi thông dòng chảy khi có mưa lớn xảy ra.

Kiểm soát chặt chẽ các hoạt động xây dựng trên địa bàn, xử lý nghiêm trường hợp đổ chất thải xây dựng vào hệ thống thoát nước. Nạo vét cửa thu, cống thoát nước gắn liền với việc giám sát của cộng đồng dân cư, bảo đảm hệ thống cống thoát nước phải được thông suốt nhằm phát huy tối đa năng lực hiện có.