Lâm Đồng tái hiện ‘lễ cầu mùa’ gắn với phát triển du lịch

Ngày 2/11, tại xã Đam Rông 4, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) tỉnh Lâm Đồng phối hợp cùng chính quyền địa phương tổ chức chương trình tái hiện “Lễ cầu mùa” của đồng bào dân tộc M’nông.

Tái hiện Lễ cầu mùa của người M'nông ở Đam Rông 4.

“Lễ cầu mùa” là một trong những nghi lễ truyền thống đặc sắc, thể hiện ước vọng về mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc của đồng bào dân tộc M’nông.

Trong không gian văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, các nghi thức được tái hiện sinh động cùng tiếng chiêng ngân vang, điệu múa, lời hát và trò chơi dân gian mang đậm dấu ấn văn hóa của vùng đất cao nguyên Đam Rông.

Ông Nguyễn Văn Quang – Phó Chủ tịch UBND xã Đam Rông 4, cho biết, việc phục dựng “Lễ cầu mùa” không chỉ góp phần bảo tồn giá trị văn hóa phi vật thể của đồng bào M’nông, mà còn là nền tảng để phát triển du lịch cộng đồng, quảng bá hình ảnh con người và quê hương Đam Rông đến du khách gần xa.

Ông Nguyễn Văn Quang – Phó Chủ tịch UBND xã Đam Rông 4, chia sẻ tại chương trình.

“Mỗi nghi lễ, mỗi nhịp chiêng không còn là ‘di sản nằm im’ mà sẽ trở thành nguồn sống mới khi được cộng đồng chung tay giữ gìn và quảng bá”, Phó Chủ tịch UBND xã Đam Rông 4 nhấn mạnh.

Theo bà Nguyễn Thị Bích Ngọc – Phó Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh Lâm Đồng, khi di sản được kể bằng ngôn ngữ của hôm nay, được sống trong đời sống của người dân, văn hóa mới thật sự trường tồn. Từ những lễ hội như “Lễ cầu mùa” của người M’nông, đến những làng nghề, điệu hát, trò chơi dân gian… tất cả đều có thể trở thành sản phẩm du lịch độc đáo nếu được đầu tư đúng hướng.

“Phục dựng văn hóa bản địa để phát triển du lịch cộng đồng chính là hành trình đưa quá khứ bước vào hiện tại, để di sản không chỉ được gìn giữ mà còn tỏa sáng trong cuộc sống hôm nay. Và khi người dân là chủ thể của hành trình ấy, mỗi bản làng, mỗi vùng đất sẽ trở thành một ‘bảo tàng sống’ đầy sức hút giữa dòng chảy hiện đại”, bà Ngọc kỳ vọng.

Bà Nguyễn Thị Bích Ngọc – Phó Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh Lâm Đồng, cảm ơn Già làng và các nghệ nhân tham gia chương trình.

Ở nhiều địa phương, hướng đi này đang trở thành xu thế. Nhiều di sản văn hóa đang được “hồi sinh” bằng cách gắn liền với du lịch – một hình thức bảo tồn hiệu quả nhất vì giúp văn hóa tiếp tục sống trong đời sống thực.

Nếu như Vĩnh Phúc phục dựng các bảo vật quốc gia thành mô hình lưu niệm cho du khách; Ninh Bình khôi phục làng nghề, hát chèo, hát xẩm trong không gian du lịch; thì tại Lâm Đồng, lễ hội, cồng chiêng, dệt thổ cẩm, rượu cần hay nghệ thuật kể Khan (còn gọi là hát Khan) đang dần trở lại, trở thành điểm nhấn trong các tour du lịch văn hóa bản địa.

Già làng tái hiện các nghi thức của Lễ cầu mùa.

Thực tế cho thấy, phục dựng văn hóa không chỉ là chuyện trùng tu, mà là quá trình sáng tạo lại, chuyển hóa di sản thành sản phẩm du lịch mang giá trị trải nghiệm. Khi du khách được tham gia lễ hội, được tự tay dệt tấm vải hay thưởng thức ẩm thực dân tộc, họ không chỉ xem, mà còn sống trong không gian văn hóa đó. Chính sự “trải nghiệm thật” ấy tạo nên sức hút khác biệt cho du lịch cộng đồng so với các loại hình du lịch thông thường.

Việc phát triển sản phẩm văn hóa bản địa còn mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng. Người dân có thêm nguồn thu nhập từ hoạt động biểu diễn, chế tác thủ công, dịch vụ ẩm thực. Nghệ nhân được tôn vinh, lớp trẻ có cơ hội học lại nghề truyền thống của cha ông. Đó là cách bảo tồn bền vững nhất, khi văn hóa trở lại với người dân bằng chính lợi ích của họ.

Tuy vậy, quá trình này cũng đặt ra không ít thách thức. Chi phí phục dựng và bảo tồn văn hóa khá lớn, đòi hỏi sự hỗ trợ từ Nhà nước. Nhiều nơi còn thiếu nhân lực am hiểu văn hóa truyền thống hoặc kỹ năng làm du lịch. Một số địa phương vì chạy theo yếu tố “trình diễn” mà biến di sản thành sản phẩm thương mại, làm mất đi sự chân thực và chiều sâu văn hóa.

Các nghi thức được tái hiện sinh động cùng tiếng chiêng ngân vang, điệu múa, lời hát...

Các chuyên gia văn hoá cho rằng, để phục dựng và phát triển hiệu quả, cần bắt đầu từ công tác điều tra, đánh giá tài nguyên văn hóa của từng vùng. Trên cơ sở đó, chọn lọc những giá trị đặc trưng để phục dựng có trọng tâm. Song song với đó, cần chính sách hỗ trợ tài chính, đào tạo kỹ năng cho người dân và nghệ nhân để họ thực sự trở thành “chủ thể văn hóa”.

Một yếu tố quan trọng khác là sáng tạo trong thiết kế sản phẩm. Việc phục dựng không nên dừng lại ở trưng bày, mà phải tạo ra những hình thức tương tác hấp dẫn như tour trải nghiệm, workshop làm nghề, biểu diễn nghệ thuật, không gian ẩm thực truyền thống… Mỗi sản phẩm phải có câu chuyện riêng, câu chuyện về con người, về lịch sử, về bản sắc.