Tính nhân văn trong lễ Cấp Sắc của dân tộc Dao

Đối với đồng bào Dao, người con trai nào không được Cấp Sắc thì khi sống không được thờ cúng cha mẹ, khi chết không được về với tổ tiên, không được công nhận là con cháy của Bàn Vương (tổ tiên của người Dao). Lễ Cấp Sắc là một tập quán xã hội và tín ngưỡng của người Dao, là nghi lễ đánh dấu sự trưởng thành của người đàn ông đến tuổi thành đinh và trở thành một con người xã hội. Hơn thế, qua nghi lễ đặc biệt này, người Dao răn dạy con cháu hướng về nguồn cội, kính trọng người trên, tránh xa cái xấu, không làm điều ác, không tham lam, sống chân thật, biết quan tâm, giúp đỡ mọi người…

Có 3 hình thức là Cấp Sắc 3 đèn, 7 đèn và 12 đèn. Trong hai hình thức Cấp Sắc 3 đèn, 7 đèn thì Cấp Sắc 3 đèn là bắt buộc đối với những người con trai đến tuổi thành niên, Sau đó nếu có điều kiện sẽ tổ chức lễ Cấp Sắc 7 đèn.

Hai loại Cấp Sắc này giống nhau về trình tự hành lễ nhưng khác nhau về số lượng đèn dùng trong buổi lễ, số thầy được mời đến làm lễ và địa vị tôn giáo của người được Cấp Sắc sau khi thụ lễ. Cấp Sắc 12 đèn ít được thực hiện. Lễ này phải kéo dài 7 ngày, 7 đêm, phải có 12 thầy cúng đã qua cấp sắc 12 đèn tham dự. Hiện nay nghi lễ 12 đèn rất hiếm gặp và bị mai một khá nhiều.

Lễ Cấp Sắc thường được tổ chức từ tháng mười năm trước đến tháng Giêng Âm lịch năm sau. Lễ Cấp Sắc của các ngành Dao ở Tuyên Quang tuy có những điểm khác nhau, nhưng cơ bản thực hiện theo một trình tự nhất định. Công việc chuẩn bị cho lễ Cấp Sắc phải trải qua các bước như đặt tên, xem tuổi, thời gian tổ chức lễ Cấp Sắc, tiến hành các thủ tục mời thầy cúng làm lễ Cấp Sắc. Nhìn chung thực hiện lễ Cấp Sắc phải tiến hành qua các bước theo trình tự: Lập đàn cúng, mời thần thánh, tổ tiên, trình báo nội dung lễ Cấp Sắc, cấp đèn, cấp sắc, răn dạy, tạ ơn thần thánh, tổ tiên.

Trong không gian của lễ Cấp Sắc có các điều răn dạy, được linh thiêng hoá và trở thành những giá trị đạo đức mà con người phải gìn giữ, phấn đấu. Các nội dung thể hiện trong đạo sắc đều hướng con người tới cái thiện. Đó là sự kính trọng tổ tiên, thần thánh, biết ơn cha mẹ, thuỷ chung với bạn bè, sống chân thành, không lừa lọc, không dâm đãng, phải có lòng dũng cảm, biết trọng nghĩa, khinh tài, ngay cả việc con người chấp hành luật lệ cũng được đề cấp tới. Với truyền thống giáo dục mang tính tộc người, trong đó có một phần tham gia của tục lệ Cấp Sắc đã tạo nên phong cách đằm thắm, thận trọng, kín đáo của người Dao.

Ngày nay, đồng bào dân tộc Dao ở Tuyên Quang vẫn gìn giữ nguyên vẹn tập quán văn hóa độc đáo này. Tuy nhiên, thời gian thực hiện nghi lễ có không còn bắt buộc vào tuổi vị thành niên như trước mà tùy thuộc vào điều kiện kinh tế của gia đình.

Ông Đặng Quốc Hương, người dân tộc Dao Tiền ở thôn 2 Mỏ Nghiều, xã Tân Thành, huyện Hàm Yên (Tuyên Quang) gần 50 tuổi mới làm lễ Cấp Sắc. Gia đình anh cũng Cấp Sắc chung cho 3 thành viên trong 1 dịp để tiết kiệm chi phí. Anh Hương cho biết, đồng bào dân tộc Dao trong vùng vẫn gìn giữ mọi phong tục, tập quán của dân tộc mình. Tuy nhiên, làm cấp sắc để thể hiện lòng thành kính với tổ tiên, làm cho tâm thanh thản và cũng là để giáo dục con cháu trong nhà.

Bên cạnh ý nghĩa tâm linh, giáo dục, lễ Cấp Sắc của người Dao ở Tuyên Quang còn chứa đựng những điệu múa, bài hát, trò diễn dân gian…đã gắn bó với đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng dân tộc Dao từ bao đời nay. Dự lễ Cấp Sắc, người ta được tận mắt thưởng thức các điệu múa dân vũ của người Dao, nghe Páo Dung hoặc được giao lưu hát Páo Dung với bà con trong đêm lễ.

Cấp Sắc là sản phẩm tinh thần quý báu cần được tôn trọng, giữ gìn và tiếp tục phát triển. Trong những năm gần đây, lễ Cấp Sắc đã được khai thác thành các tiết mục thông qua hoạt động của các tổ, đội văn nghệ quần chúng ở các thôn, bản và các xã, góp một phần rất quan trọng trong việc gìn giữ, phát huy và phát triển các giá trị văn hoá phi vật thể ở Tuyên Quang.

Nên đọc