Bob Marley: Một tượng đài âm nhạc, một huyền thoại truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ

Bob Marley với mái tóc dreadlock cùng văn hóa Rasta và những giai điệu truyền cảm - không chỉ dừng lại ở một nhạc sĩ tài năng. Ông đã trở thành biểu tượng của hy vọng và sự phản kháng, để lại dấu ấn không thể phai mờ trên thế giới. Bob Marley: One Love (tựa Việt: Bob Marley: Một tình yêu) sẽ đem huyền thoại trở lại với người hâm mộ trên màn ảnh vào ngày 15.3 này.

Từ đường phố Jamaica tới biểu tượng âm nhạc toàn cầu

Robert Nesta Marley sinh ngày 6 tháng 2 năm 1945 tại Nine Miles, Jamaica. Cha mẹ ông không kết hôn và cha ông rời bỏ gia đình khi Marley còn nhỏ. Là con trai của một người cha da trắng và một người mẹ da màu, Bob trực tiếp trải nghiệm sự phức tạp của chủng tộc ở Jamaica. Sự nhận thức về phân chia xã hội dựa trên chủng tộc có thể đã góp phần vào những thông điệp sau này của ông về sự đoàn kết và hòa nhập.

Mặc dù thiếu vắng vai trò của người cha trong gia đình, Bob Marley sớm được ông ngoại Omariah truyền cảm hứng âm nhạc, người được biết đến như một thủ lĩnh tâm linh của cộng đồng người Jamaica gốc Phi.

Hành trình âm nhạc của Bob Marley được khơi dậy bởi sự kết hợp giữa nền tảng gia đình anh, đặc biệt là ảnh hưởng của người ông và nền âm nhạc Jamaica sôi động mà anh gặp phải khi còn trẻ. Tuổi thơ nghèo khó tại làng Nine Mile thuộc địa phận giáo xứ Saint Ann đã đưa Marley gặp gỡ và kết thân với Neville O'Riley Livingston (Bunny Wailer).

Họ sau này cùng với Peter Tosh đã trở thành ban nhạc The Wailers lừng danh. Năm 12 tuổi, Bob cùng mẹ chuyển đến Trenchtown, Kingston, một khu phố lao động nơi có nhiều nhạc sĩ nghèo sinh sống.

Bob Marley

Sống ở Trenchtown khiến Bob phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt của tình trạng bất ổn chính trị và xã hội, nơi nhiều người Jamaica phải đối mặt với sự phân biệt đối xử, thất nghiệp và bạo lực. Những vấn đề xã hội này ảnh hưởng nặng nề đến âm nhạc của ông và hình thành nên quan điểm của Bob Marley về công bằng xã hội.

Tại đây, giữa cảnh nghèo đói và bạo lực, Trenchtown đồng thời đưa Bob đến với nền âm nhạc sôi động của địa phương và phong trào Rastafari đang phát triển, nơi ông gặp gỡ và thử nghiệm với những thể loại phổ biến khi đó như ska và rocksteady. Nơi hội tụ văn hóa này về sau đã ảnh hưởng sâu sắc đến âm nhạc và tín ngưỡng của Bob Marley.

Đất nước Jamaica những năm 1960 chứng kiến những người dân lao động tự tạo ra một phong cách nhạc R&B riêng bằng việc cố tính tạo những cú 'nhấn' trong âm nhạc lệch so với nhịp điệu. Còn lời hát được dùng để miêu tả về sự khổ cực, nghèo đói, bạo lực và phân biệt tại đất nước này. Thứ nhạc đó dần được phát triển thành cái tên là Reggae và ban nhạc The Wailers cùng trưởng nhóm Bob Marley là đại diện điển hình nhất.

Nhóm nhạc trẻ gồm Marley, Wailer và Tosh dưới sự định hướng của ca sĩ Jamaica thành danh khi đó là Joe Higgs đã gây dựng tiếng tăm cho The Wailers. Thành công ban đầu của nhóm đến với các đĩa đơn như 'Simmer Down' và 'Rude Boy', giúp họ được công nhận ở Jamaica. Tuy nhiên, phải đợi đến thập niên 70 ban nhạc này mới gặt hái được thành công quốc tế.

Năm 1972, Bob gặp Chris Blackwell, sáng lập gia của Island Records, người đã nhìn thấy tiềm năng trong âm thanh độc đáo và thông điệp nổi loạn của The Wailers. Từ đó Reggae bắt đầu chiếm lĩnh thế giới: với việc phát hành 'Catch a Fire' vào năm 1973, The Wailers, với Marley là gương mặt và giọng nói, đã thu hút được sự chú ý của quốc tế. Các album như 'Natty Dread' và 'Rastaman Vibration' càng củng cố thêm vị thế toàn cầu của họ, giới thiệu với thế giới những nhịp điệu có sức lan tỏa và thông điệp mạnh mẽ của nhạc reggae.

Trong thời gian ở London, Bob Marley and the Wailers thu âm album Exodus (1977). Album thứ 9 trong sự nghiệp của họ kết hợp các yếu tố của reggae với blues, soul và British Rock đạt được thành công lâu dài về mặt thương mại và phê bình.

Quyền năng của âm nhạc

Thật khó để không phóng đại tầm quan trọng của Bob Marley hay bất cứ bộ phim nào về huyền thoại ca nhạc này đối với người dân Jamaica. 'Sinh ra ở Jamaica, bạn có thể đi tới bất cứ nơi đâu trên thế giới này, Nhật Bản, New Zealand, bất cứ nơi đâu, kể cả khi mọi người không thể xác định được Jamaica nằm đâu trên bản đồ, họ vẫn sẽ ồ lên: 'Ah, Jamaica! Bob Marley!' Tôi cảm thấy thật tự hào khi được sinh ra tại đây.'

Âm nhạc của Bob Marley đóng vai trò như cầu nối tâm linh kết nối người nghe với đức tin. Các ca khúc 'Exodus', 'Natural Mystic' và 'Redemption Song' đề cập đến các câu chuyện và nhân vật trong Kinh thánh. Lời bài hát nói về mối liên hệ sâu sắc của ông với Chúa và tầm quan trọng của văn hóa Rastafari trong việc tìm kiếm tâm linh trong chính mình.

Cội nguồn châu Phi thường được nhắc đến trong các ca khúc của Bob Marley và The Wailers như quê hương trong tiềm thức. Được truyền cảm hứng bởi Hoàng đế Ethiopia Haile Selassie I, Bob Marley đặt niềm tin vào sự thống nhất của người dân châu Phi trên toàn thế giới. Các bài hát của ông như 'Africa Unite' hay'Zimbabwe' ủng hộ niềm tự hào của người da màu, giải phóng thuộc địa và sự đoàn kết trên khắp cộng đồng người châu Phi hải ngoại.

Những màu đỏ, xanh và vàng nổi bật trong ảnh bìa album và trang phục của Marley, là màu của lá cờ Ethiopia mang ý nghĩa sâu sắc trong văn hóa Rastafari. Chúng đại diện cho máu đã đổ trong cuộc đấu tranh vì tự do, sự giàu có của châu Phi và thảm thực vật trên đất liền. Ngày nay, mỗi khi có dịp chứng kiến các tác phẩm thuộc phong trào Rastafari, thật khó để không nghĩ đến những đấu tranh và hy sinh mà nhiều thế hệ đã phải trải qua và một trong những lá cờ đầu là Bob Marley.

Sống sót sau vụ ám sát rúng động

Cũng chính bởi âm nhạc khai phóng và tư tưởng đoàn kết xã hội, Bob Marley chịu sự đe dọa từ những thế lực đối đầu.

'Bob mang trên vai gánh nặng phải lan tỏa tình yêu và niềm vui tới mọi người trên khắp thế giới. Ông ấy chịu đựng nỗi đau thay cho chúng tôi. Ông ấy chịu đựng sự bị bỏ rơi, chịu đựng sự đau đớn, chịu đựng cảm giác tội lỗi. Tuy nhiên, trong Bob không hề có bất cứ nỗi oán hận nào.'

Đạo diễn Reinaldo Marcus Green của Bob Marley: Một tình yêu đã nói về điều ý nghĩa rất mà ông cảm nhận được sau khoảng thời gian sống trong thế giới của Marley.

Thách thức đặt ra cho đội ngũ của Bob Marley: Một tình yêu là tìm ra giai đoạn lý tưởng nhất để chiếu rọi thứ ánh sáng tốt nhất vào người đàn ông này, về âm nhạc và về những thông điệp mà ông đã truyền tải. Tại Jamaica thời cuối thập niên 70s, căng thẳng trong chính trị của hai phe đối lập, Bob Marley nổi lên như một tượng đài có sức ảnh hưởng đến nhân dân, với ước mơ về sự hòa bình và công bằng.

'Đó là lí do vì sao bộ phim của chúng tôi sẽ tập trung khai thác giai đoạn 1976 - 1978.' Kleiner tiếp tục chia sẻ. 'Đó là một thời kỳ cực kỳ bất ổn, nguy hiểm và cũng là khoảng thời gian mà Bob đã thu âm 'Exodus' - một trong số những album xuất sắc nhất mọi thời đại.'

Vào ngày 3/12/1976, 7 kẻ lạ mặt có trang bị vũ khí đã đột nhập vào căn hộ của Bob Marley tại địa chỉ số 56 phố Road ở Kingston và ra tay với Rita, Bob, quản lý Don Taylor cùng trợ lý ban nhạc Louis Griffiths. Rita bị bắn vào đầu, Bob bị ở ngực và cánh tay. Nhưng thật kỳ diệu vì tất cả đều sống sót.

Thậm chí còn bất ngờ hơn khi chỉ 2 ngày sau đó, một Marley đầy khiêu khích đã bước ra sân khấu tại buổi hòa nhạc Smile Jamaica tại quê hương của ông và có một buổi biểu diễn để đời, trước khi lui về London viết nên một album để có thể lan tỏa những thông điệp về hòa bình và sự đoàn kết. Vào năm 1999, tạp chí Time đã công bố album 'Exodus' được phát hành vào năm 1977 là album xuất sắc nhất của thế kỷ 20.

Bob Marley: Một tình yêu không chỉ là một cơ hội đưa âm nhạc của Bob Marley trở lại với thế hệ khán giả mới, mà còn là lời nhắc nhở mạnh mẽ về di sản lâu dài của ông, sức mạnh biến đổi của âm nhạc và tầm quan trọng của việc đấu tranh cho công bằng xã hội cũng như truyền cảm hứng cho thế hệ tiếp theo.

Tác phẩm do Reinaldo Marcus Green đạo diễn với dàn diễn viên gồm Kingsley Ben-Adir, Lashana Lynch, James Norton, Tosin Cole, Umi Myers, Anthony Welsh…