Cả nước có 47 trường đại học đào tạo về thương mại điện tử

Khoảng trống giữa lý thuyết và xu hướng bền vững

Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) vừa công bố báo cáo đào tạo thương mại điện tử (TMĐT) 2025 với chủ đề "Nguồn nhân lực cho thương mại điện tử bền vững". Đây là thành quả từ cuộc khảo sát toàn diện tại gần 250 cơ sở giáo dục đại học trên cả nước, diễn ra từ tháng 8 đến tháng 10/2025, dưới sự chỉ đạo của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công thương).

Kết quả khảo sát của VECOM cho thấy sự tăng trưởng rõ rệt về số lượng các cơ sở đào tạo. Hiện cả nước đã có 47 trường đào tạo ngành TMĐT (tăng từ 42 trường năm 2023), cùng với 16 trường đào tạo chuyên ngành và 113 trường có học phần liên quan.

Danh sách các trường đào tạo ngành TMĐT ngày càng phong phú với sự góp mặt của các trường như ĐH Bà Rịa - Vũng Tàu, ĐH Công nghệ Miền Đông, ĐH Kiên Giang, ĐH Kinh tế - Kỹ thuật Bình Dương, ĐH Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long, ĐH Thăng Long và ĐH Nghệ An. Trong khi đó, ĐH Ngoại thương tiếp tục đẩy mạnh chuyên ngành Kinh doanh số.

Số lượng tân sinh viên ngành TMĐT đã nhảy vọt từ 3.479 năm học 2023-2024 lên 4.987 năm học 2025-2026. Đi kèm với đó, chất lượng đầu vào cũng được nâng cao rõ rệt khi 79% các trường ghi nhận điểm chuẩn trúng tuyển có xu hướng tăng dần qua từng năm.

Một điểm sáng được ghi nhận trong báo cáo năm nay là mức độ minh bạch thông tin của các trường đã cải thiện đáng kể. Nhờ quy chế "Ba công khai" của Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng nhu cầu truyền thông tuyển sinh, người học dễ dàng tiếp cận danh mục học phần, chuẩn đầu ra và lộ trình học tập trên website chính thức của các trường.

Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu của VECOM cũng chỉ ra rằng việc khai thác dữ liệu chuyên sâu vẫn gặp nhiều khó khăn do thiếu sự đồng nhất. Chương trình đào tạo thường được lưu trữ dưới nhiều định dạng khác nhau và nằm rải rác ở các mục nội bộ, gây khó khăn cho việc so sánh và đối chiếu liên trường. Bên cạnh đó, tính cập nhật của một số chương trình vẫn chưa bắt kịp với sự biến đổi thần tốc của thị trường.

Dù quy mô đào tạo mở rộng, cấu trúc môn học vẫn bộc lộ những khoảng trống cần lấp đầy để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Trong khi 70% chương trình đã giảng dạy về Pháp luật TMĐT, các nội dung mang tính chiến lược lại chưa được phổ cập mạnh mẽ: chỉ 38% trường có học phần TMĐT xuyên biên giới và chỉ 26% trường đưa nội dung Bảo vệ môi trường vào giảng dạy.

Trong khi đó, khảo sát trên 3.000 sinh viên cho thấy một tâm lý lạc quan rất lớn với hơn 80% tin rằng sẽ có nhiều cơ hội việc làm trong 3 năm tới. Tuy nhiên, các sinh viên cũng bày tỏ mong muốn được thực hành thực tế nhiều hơn, đặc biệt là các xu hướng công nghệ mới như AI, vận hành TikTok Shop hay các kỹ năng trên sàn TMĐT. Ở phía ngược lại, đội ngũ giảng viên dù tích cực tham gia nghiên cứu nhưng vẫn còn hạn chế trong việc công bố các công trình khoa học quốc tế.

Cần sự chung tay của "3 nhà"

VECOM cho biết, sau hơn một thập kỷ bùng nổ, ngành TMĐT Việt Nam đang đứng trước những thách thức lớn về tính bền vững. Sự tăng trưởng nóng đã bộc lộ những mảng tối như tác động tiêu cực đến môi trường do rác thải nhựa, bao bì khó phân hủy. Sự chênh lệch phát triển quá lớn giữa các đô thị hạt nhân như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh với các địa phương khác, và đặc biệt là cơn khát nhân lực chất lượng cao.

Để giải quyết bài toán này, hành lang pháp lý đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Luật TMĐT được Quốc hội thông qua vào tháng 12/2025 và Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2026 – 2030 đều thống nhất quan điểm: TMĐT phải phát triển theo hướng xanh, tuần hoàn và bền vững. Trong bối cảnh đó, việc đào tạo nguồn nhân lực không chỉ là yêu cầu về số lượng mà còn phải sát cánh cùng định hướng chiến lược quốc gia.

Để hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030 có 60% cơ sở giáo dục triển khai đào tạo TMĐT, VECOM đã đưa ra nhiều kiến nghị đối với các bên liên quan.

Với các cơ quan quản lý, cần sớm ban hành khung năng lực nghề nghiệp TMĐT quốc gia, hỗ trợ kinh phí cho các dự án đào tạo kỹ năng số và tạo cơ chế tự chủ học thuật để các trường linh hoạt thiết kế chương trình. Việc lồng ghép học phần TMĐT vào tất cả các ngành khối kinh tế, du lịch, kế toán là cần thiết để nâng cao năng lực liên ngành cho sinh viên.

Với hiệp hội và doanh nghiệp, cần thắt chặt hơn nữa mối kết nối "Nhà trường - Doanh nghiệp" thông qua các ngày hội nghề nghiệp , xây dựng ngân hàng bài giảng thực tế và tạo điều kiện cho sinh viên thực tập, tiếp cận môi trường kinh tế số sớm hơn.

Với các cơ sở giáo dục, cần đẩy mạnh hiện đại hóa học liệu số, ứng dụng mô hình đào tạo mô phỏng và dự án thực tế, đồng thời chú trọng đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ giảng viên.