Ba 'cửa sổ vàng' cho Việt Nam bứt phá trong chuỗi giá trị bán dẫn

Báo cáo "Kiến tạo tương lai bán dẫn Việt Nam: Đột phá từ nhân tài công nghệ và đổi mới sáng tạo"của Ngân hàng Thế giới (WB) dựa trên phỏng vấn chuyên sâu với những doanh nghiệp bán dẫn hàng đầu tại Việt Nam như Intel, Marvell và Faraday, đã xác định 3 “cửa sổ” cơ hội sau Việt Nam trong quá trình vươn lên vị trí cao hơn trong chuỗi giá trị ngành bán dẫn.

Thứ nhất, lắp ráp, kiểm thử & đóng gói (ATP): Tận dụng nền tảng vững chắc

Phân khúc ATP, dù nằm ở bậc thang giá trị thấp hơn, chính là "bàn đạp" vững chắc nhất của Việt Nam hiện nay. Sự hiện diện của các tập đoàn bán dẫn hàng đầu thế giới đã khẳng định vị thế của Việt Nam là một trung tâm sản xuất hậu kỳ quan trọng.

Trong đó, nhà máy của Intel tại TP Hồ Chí Minh là cơ sở lắp ráp và kiểm thử lớn nhất thế giới của tập đoàn, đóng góp hơn 60% tổng sản lượng toàn cầu của Intel và mang về hơn 96 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu kể từ năm 2010. Intel cũng đang có kế hoạch mở rộng và nâng cấp công nghệ tại đây.

Amkor Technology - "Nhà máy thông minh" trị giá 1,6 tỷ USD tại Bắc Ninh vừa khánh thành năm 2023, chuyên về đóng gói hệ thống trong chip (SiP) tiên tiến. Amkor đặt mục tiêu đưa cơ sở này trở thành nhà máy lớn nhất trong hệ thống toàn cầu của mình.

Hana Micron - Tập đoàn OSAT (đóng gói và kiểm thử bán dẫn thuê ngoài) hàng đầu Hàn Quốc đang đầu tư mạnh mẽ vào Bắc Giang, với tham vọng biến Việt Nam thành trung tâm sản xuất lớn nhất thế giới của hãng.

Theo WB, nền tảng này mang lại cho Việt Nam những lợi thế cốt lõi. Các tập đoàn hàng đầu đã tạo ra một nền móng công nghiệp, sẵn sàng chuyển giao công nghệ và bí quyết vận hành. Lực lượng lao động trẻ, được đào tạo tốt với mức lương cạnh tranh (kỹ sư Việt Nam có mức lương chỉ bằng 1/8 so với tại Hoa Kỳ) là một lợi thế lớn. Các ưu đãi về thuế, thủ tục hành chính và hỗ trợ đào tạo nhân lực thông qua Quỹ Hỗ trợ Đầu tư (ISF) đang tạo ra một môi trường hấp dẫn.

"Việc tiếp tục củng cố phân khúc ATP không chỉ tạo ra nhiều việc làm mà còn giúp Việt Nam tích lũy kinh nghiệm quản lý, hậu cần và chuyển giao công nghệ – những năng lực cốt lõi để tiến lên các bậc thang cao hơn", WB đánh giá.

Thứ hai, đóng gói tiên tiến: Bước nhảy vọt chiến lược

Đây là cơ hội để Việt Nam chuyển mình từ các hoạt động thâm dụng lao động sang sản xuất thâm dụng công nghệ cao. Đóng gói tiên tiến với việc sử dụng các kỹ thuật 2.5D/3D, chiplet... không còn là công đoạn phụ mà đã trở thành mắt xích then chốt, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu năng của các dòng chip cao cấp, đặc biệt là chip cho trí tuệ nhân tạo (AI).

Thị trường đóng gói tiên tiến toàn cầu trị giá khoảng 48 tỷ USD và dự báo sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030, vượt xa tốc độ tăng trưởng của toàn ngành. Việt Nam đang có những bước đi đầu tiên đầy hứa hẹn. Intel đã triển khai nghiên cứu và phát triển (R&D) công nghệ đóng gói 3D (Foveros) ngay tại Việt Nam, và nhà máy của Amkor cũng tập trung vào các giải pháp đóng gói hệ thống trong chip tiên tiến.

Tuy nhiên, để nắm bắt cơ hội này, WB nhấn mạnh Việt Nam cần phát triển nguồn nhân lực trình độ cao. Theo đó, cần đội ngũ kỹ sư chuyên sâu về khoa học vật liệu, quản lý nhiệt, thiết kế bao gói chip. Doanh nghiệp cần được hỗ trợ đầu tư vào thiết bị hiện đại, phòng sạch và tiếp nhận chuyển giao công nghệ từ các hãng OSAT hàng đầu. Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ tài chính trực tiếp cho hoạt động R&D, xây dựng cơ sở vật chất và đào tạo nhân lực chuyên sâu.

Làm chủ được công nghệ này sẽ giúp Việt Nam bắt kịp xu hướng mới nhất của ngành, củng cố vị thế trong chuỗi cung ứng chip AI và điện toán hiệu năng cao.

Thứ 3: Thiết kế vi mạch - Chinh phục đỉnh cao đổi mới sáng tạo

Thiết kế vi mạch là phân khúc thâm dụng tri thức nhất, nằm ở đỉnh của chuỗi giá trị. Đây là chìa khóa để Việt Nam nâng cao hàm lượng giá trị gia tăng và phát triển một hệ sinh thái bán dẫn tự chủ.

Ngành thiết kế vi mạch Việt Nam đã có những bước tiến đáng khích lệ với khoảng 40 công ty và hơn 5.600 kỹ sư, con số dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong 5 năm tới. Tham vọng của Việt Nam không chỉ dừng lại ở dịch vụ thiết kế hậu kỳ mà còn tiến sâu vào thiết kế tiền kỳ – nơi tạo ra tài sản trí tuệ (IP) và các sản phẩm hệ thống trên chip (SoC) hoàn chỉnh.

Các xu hướng toàn cầu như sự bùng nổ của chip tùy chỉnh (ASIC) cho AI, 5G, và điện toán biên đang mở ra nhiều thị trường ngách mà các doanh nghiệp Việt Nam có thể khai thác.

WB chỉ ra rằng, đầu tư vào năng lực thiết kế ngay từ bây giờ sẽ tạo ra hiệu ứng cộng hưởng tích cực. Các kỹ sư thiết kế trong nước có thể phối hợp chặt chẽ với các kỹ sư đóng gói để tối ưu hóa hiệu năng sản phẩm – một xu thế tất yếu của ngành.

Để thúc đẩy phân khúc này, báo cáo đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc củng cố hệ thống pháp lý về sở hữu trí tuệ. Việt Nam cần hoàn thiện luật sáng chế, ban hành luật về bí mật kinh doanh, và tăng cường thực thi để bảo vệ các sáng kiến đổi mới. Một môi trường pháp lý an toàn sẽ là thỏi nam châm thu hút đầu tư nước ngoài và khuyến khích sự sáng tạo trong nước.