Doanh nghiệp nhỏ và vừa là động lực nền tảng cho tăng trưởng trong kỷ nguyên mới

Vai trò chiến lược không thể thiếu

TS Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) Việt Nam (VINASME) đánh giá, trải qua gần 40 năm đổi mới, khu vực DNNVV, chiếm 98% trong tổng số gần 1 triệu doanh nghiệp, đã khẳng định vai trò nòng cốt trong nền kinh tế quốc gia.

Thứ nhất, là khu vực tạo việc làm chính và lan tỏa phát triển kinh tế vùng miền. Theo Cục thống kê, DNNVV thu hút trên 60% tổng số lao động chính thức của đất nước. Hoạt động ở hầu hết các ngành nghề, lĩnh vực sản xuất, kinh doanh và phân bố ở khắp các tỉnh thành trong cả nước.

"Ngay cả các vùng sâu, vùng xa nơi không có doanh nghiệp lớn, DNNVV vẫn hoạt động hiệu quả, đóng vai trò quan trọng trong việc xóa đói giảm nghèo, giảm chênh lệch vùng miền, hình thành lớp doanh nhân bản địa gắn bó với cộng đồng", ông Nam nhấn mạnh.

Thứ 2, là trung tâm của đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Khác với các doanh nghiệp có mô hình quản lý phức tạp, DNNVV có đặc tính hoạt động, thử nghiệm cái mới dễ dàng. Thực tế, hơn 95% doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo là DNNVV. Nếu được hỗ trợ đúng mức, đây chính là lực lượng tiên phong trong lĩnh vực công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao, logistics thông minh…

Thứ 3, là mắt xích không thể thiếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu. DNNVV đóng vai trò phụ trợ, bảo vệ trong các ngành giá trị từ dệt may, da giày đến điện tử, nông sản. Việc tăng cường năng lượng cạnh tranh của DNNVV đồng nghĩa với việc nâng cao chất lượng chuỗi cung ứng quốc gia – điều kiện tiên quyết để Việt Nam hội nhập hiệu quả.

Những nút thắt lớn cần tháo gỡ

Mặc dù có vai trò quan trọng, Phó Chủ tịch Thường trực VINASME đánh giá, khu vực DNNVV vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức cố hữu.

Một trong những rào cản lớn nhất là hạn chế trong tiếp cận tín dụng và các quỹ tài chính. Theo số liệu, DNNVV chỉ tiếp cận được 17,5% tổng dư nợ tín dụng của nền kinh tế. Các quỹ như Quỹ Bảo lãnh tín dụng và Quỹ Phát triển DNNVV dù đã có nhiều cố gắng nhưng vẫn chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu của thị trường.

Bên cạnh đó, khó khăn trong tiếp cận đất đai và mặt bằng sản xuất vẫn là một bài toán nan giải. Hầu hết DNNVV không thể tiếp cận đất trong các khu, cụm công nghiệp do chi phí cao. Dù Luật Đất đai (sửa đổi) đã có quy định hỗ trợ, nhưng các doanh nghiệp vẫn đang rất kỳ vọng vào việc sớm đưa Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị vào cuộc sống để giải quyết dứt điểm vấn đề này.

Ngoài ra, năng lực công nghệ, nhân sự và quản trị yếu cùng với một hệ thống hỗ trợ còn phân tán, thiếu liên kết giữa các bộ, ngành và địa phương cũng đang là những trở ngại lớn.

Theo TS Tô Hoài Nam, hiện vị thế, uy tín và vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng được nâng cao, đang tiếp tục là điểm đến thu hút các nguồn lực đầu tư, công nghệ và tri thức, quản trị của nhiều tập đoàn kinh tế lớn trên thế giới.

Với một số lợi thế về kinh tế vĩ mô ổn định, môi trường đầu tư kinh doanh và niềm tin của các nhà đầu tư được cải thiện, các lĩnh vực phát triển kinh tế mới như kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn... và với 17 hiệp định thương mại tự do đã ký kết tạo lợi thế cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu cũng như tham gia hình thành các chuỗi giá trị, liên kết mới.

Trong bối cảnh đó, nhiều nghiên cứu của các tổ chức trong nước và quốc tế, đều đánh giá các DNNVV Việt Nam có vị trí, vai trò vô cùng quan trọng trong phát triển kinh tế; hiện đang cùng các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI góp phần thực hiện thành công mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% vào cuối năm 2025, tạo nền tảng để đạt tốc độ tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030.

Để các DNNVV có thể tăng tốc và bứt phá, TS Tô Hoài Nam đã đề xuất một số giải pháp trọng tâm cần thực hiện ngay trong năm 2025-2026.

Một là, sửa đổi Luật Hỗ trợ DNNVV theo hướng quy định rõ trách nhiệm thực thi của từng bộ, ngành, địa phương với các chỉ tiêu cụ thể về tỷ lệ DNNVV được tiếp cận vốn, công nghệ và thị trường.

Hai là, hình thành "Hệ sinh thái hỗ trợ DNNVV quốc gia" với các trung tâm hỗ trợ cấp vùng và quy hoạch thí điểm các khu công nghiệp sáng tạo dành riêng cho DNNVV.

Ba là, cải thiện mạnh mẽ các cơ chế tài chính. Ông Nam đề xuất: "Nâng cấp Quỹ Phát triển DNNVV với quy mô vốn 20.000 tỷ đồng để thực hiện đa dạng các chức năng, từ cho vay trực tiếp, tài trợ vốn ban đầu cho các dự án khởi nghiệp đến đầu tư vào các quỹ đầu tư tư nhân để tăng nguồn cung vốn cho doanh nghiệp".

Bốn là, phát huy vai trò của Hiệp hội DNNVV thông qua việc xây dựng cơ chế, chính sách thuận lợi để Hiệp hội tham gia sâu hơn vào các chương trình, dự án nghiên cứu, tư vấn, phản biện và cung cấp các dịch vụ công hỗ trợ doanh nghiệp.

Phó Chủ tịch Thường trực VINASME cho rằng, trong thời kỳ chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và toàn cầu hóa chiều sâu, các quốc gia đều đặt mục tiêu xây dựng một khu vực doanh nghiệp năng động, sáng tạo, thích ứng cao. Trong đó, DNNVV không còn đơn thuần là “lực lượng đông đảo” mà được định vị là “động lực nền tảng” để cung cấp tăng trưởng bao trùm, sáng tạo và vững chắc. Ngay cả trong những thời kỳ khó khăn, các DNNVV vẫn nỗ lực duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, thể hiện trách nhiệm xã hội với cộng đồng.

Trước yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới, các DNNVV với tuyệt đại bộ phận thuộc thành phần kinh tế tư nhân phải vượt qua nhiều thách thức để thực sự trở thành lực lượng tiên phong, lực lượng quan trọng nhất trong phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

"Để phát huy hết tiềm năng của DNNVV hỗ trợ khu vực này không chỉ là nhiệm vụ kinh tế mà còn là một chiến lược phát triển toàn diện về xã hội và hội nhập quốc tế, đòi hỏi một hệ thống chính sách đồng bộ, dài hạn và có trách nhiệm giải trình", TS Tô Hoài Nam nhấn mạnh.