Loay hoay trong tiếp cận vốn, hợp tác xã tuột mất nhiều cơ hội

Không thể đầu tư vào công nghệ

Tại diễn đàn hợp tác xã quốc gia 2024 mới đây, bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho biết, HTX là loại hình kinh doanh tập trung, có đặc điểm là đối nhân vì mục tiêu cộng đồng, chứ không đối vốn. Trong đối nhân, chữ tín là quan trọng. Tuy vậy, nếu không có vốn thì không xử lý được vấn đề.

Hiện nay, dư nợ tín dụng trong lĩnh vực HTX chỉ chiếm khoảng 2%. Lý do dư nợ tín dụng ở mức thấp là các HTX sử dụng hệ thống thuế, hệ thống sổ sách kế toán chưa rõ ràng. Mặc dù có nhiều nguyên nhân, khi chứng minh HTX có nguồn lực thì không có cơ sở.

Trong khi đó, nguồn vốn mà Chính phủ và địa phương hỗ trợ cho quỹ cũng ở mức thấp. Hiện, quỹ của trung ương khoảng ngàn tỷ đồng, trung bình mỗi HTX được 1 tỷ đồng. Ở địa phương khoảng 20 tỷ đồng, theo đó mỗi HTX khoảng 300 triệu đồng.

Nếu khó khăn về điều kiện vay vốn và cơ hội tiếp cận nguồn vốn tín dụng, ông Tạ Việt Hùng – Giám đốc HTX Đầu Nông trại xanh và Phát triển bò Ba Vì cho biết, các HTX lâu nay gặp khó do thiếu vốn để đầu tư vào công nghệ.

"Sản xuất mà không có vốn thì rất khó khăn. Đây là vấn đề nan giải cho HTX trong nhiều năm nay. Chúng ta đang sản xuất theo mô hình kinh tế tập thể. Trong khi đó, hiện việc huy động vốn của các HTX hiện lại tập trung chủ yếu từ vốn vốn góp từ các cá nhân và một số tổ chức, chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất về vốn.

Cũng theo ông Hùng, đa phần các HTX tiếp cận vốn theo quỹ vốn của Liên minh HTX, Quỹ phát triển nông nghiệp hay quỹ đầu tư là các HTX tiếp cận được. Định mức vay vốn của các HTX hiện nay rất thấp. Từ chỗ thiếu vốn nên HTX không thể đầu tư vào công nghệ, do đó sức cạnh tranh không cao.

Phần lớn tổ chức kinh tế tập thể, HTX có quy mô nhỏ, sức cạnh tranh yếu, hạn chế về khả năng huy động nguồn lực từ thị trường để đầu tư sản xuất, kinh doanh. Năng lực nội tại, đặc biệt là năng lực tài chính của các HTX còn yếu kém. Do đó, rất ít HTX có quỹ dự phòng đa phần làm ra đồng nào tiêu đồng đó vì thiếu nguồn lực đầu tư, chủ yếu dựa vào vốn tự có.

Việc tiếp cận các nguồn vốn vay từ các Quỹ hỗ trợ, các tổ chức tín dụng đều vướng vào các thủ tục không đáp ứng được yêu cầu. Vì vậy, nhiều HTX có dự án rất khả thi nhưng cứ loay hoay rồi "giậm chân tại chỗ". Theo đó, thời cơ trôi đi, cơ hội tuột mất khi lo được nguồn tài chình thì không còn tính khả thi như ban đầu. Đây cũng chính là ý do tại sao HTX mãi không phát triển đúng với với tiềm năng.

Cần cắt giảm các thủ tục không cần thiết

Giám đốc HTX Đầu tư Nông trại xanh và Phát triển bò Ba Vì bày tỏ mong muốn vấn đề vay vốn của các HTX được tháo gỡ. Theo đó, cần cắt giảm các điều kiện, thủ tục không cần thiết khi các HTX có nhu cầu vay vốn ưu đãi và có phương án thế chấp tài sản hình thành từ vốn vay. Ngoài ra, thời gian vay vốn cần đủ dài để bảo đảm duy trì sản xuất kinh doanh.

Ông Hùng kiến nghị Chính phủ tập chúng tháo gỡ các khó khăn về vấn đề vốn cho khu vực kinh tế tập thể. Trong đó, cho HTX vay vốn với lãi suất thấp theo cơ chế đặc thụ vùng miền, ngành ngành nghề phù hợp với từng địa phương trên cả nước.

Cắt giảm các thủ tục hành chính không cần thiết khi làm hồ sơ vay vốn. Bỏ một số các điều kiện HTX không đáp ứng được khi làm thủ tục vay vốn.

Cùng với đó, cần cho thế chấp bằng tài sản hình thành từ vốn vay. Tăng định mức vốn vay, cho vay theo tính khả thi của dự án hoặc tài sản thế chấp, đồng thời thời gian cho vay tối thiểu 10 năm trở lên

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Đào Minh Tú - Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN), cho biết, NHNN rất quan tâm đến lĩnh vực tín dụng cho HTX. Ngành ngân hàng cũng đã tổ chức nhiều diễn đàn, hội nghị bàn và tìm nguyên nhân vì sao tín dụng khu vực HTX lại rất thấp trong khi các lĩnh vực khác tăng rất nhanh.

Ông Tú cho rằng, ngân hàng không hạn chế cho vay HTX nhưng "vì sao HTX lại là đối tượng không vay được vốn ngân hàng?”.

Lý giải nguyên nhân, ông Tú nói, tín dụng đối với HTX nói chung và HTX tham gia liên kết còn thấp ngoài nguyên nhân do liên kết còn hạn chế, quy mô nhỏ. Chưa hình thành các chuỗi liên kết hoàn chỉnh, rủi ro thị trường, giá cả, phương án vay vốn kém khả thi, không hiệu quả.

Trong khi theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng, tổ chức tín dụng phải yêu cầu khách hàng cung cấp tài liệu, dữ liệu chứng minh khả năng tài chính, phương án sử dụng vốn khả thi, mục đích sử dụng vốn vay trước khi quyết định cấp tín dụng cho khách hàng.

Để khắc phục khó khăn cho TCTD trong hỗ trợ, cho vay đối với HTX trong thời gian tới, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cho rằng, cơ quan Nhà nước cần sớm hoàn thiện các văn bản hướng dẫn Luật HTX 2023, trên cơ sở đó triển khai đồng bộ cá chính sách, tập trung nguồn lực hỗ trợ phát triển HTX.

Thời gian tới, NHNN tiếp tục điều hành giảm lãi suất, triển khai cơ chế tháo gỡ khó khăn giãn, hoãn nợ cho khách hàng vay.

Nghiên cứu đề xuất với Chính phủ việc sửa đổi, bổ sung Nghị định 55 về chính sách cho vay phát triển nông nghiệp nông thôn, trong đó sẽ xem xét, cân nhắc mức cho vay không có tài sản bảo đảm phù hợp với thực tế.

Với các HTX, theo ông Tú cần bảo đảm đủ các điều kiện, yêu cầu của một tổ chức HTX về nguồn vốn, tài sản, nguồn nhân lực, phương án sản xuất kinh doanh, chuyển đổi, ứng dụng công nghệ. Bên cạnh đó, bảo đảm hoạt động đúng bản chất của HTX, tăng cường liên kết, trả nợ đúng hạn, làm cơ sở để các tổ chức tín dụng cho vay...