Logistics xanh cần cú hích chính sách tài chính

Tại tọa đàm “Chính sách tài chính phát triển logistics xanh” chiều ngày 31/7 tại TP Hồ Chí Minh, các chuyên gia khẳng định, chính sách tài chính chính là đòn bẩy then chốt để hiện thực hóa mục tiêu xanh hoá ngành logistics, giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản và nắm bắt cơ hội trong xu thế phát triển bền vững toàn cầu.

Theo bà Vũ Thị Ánh Hồng - Phó Tổng biên tập Tạp chí Kinh tế - Tài chính, ngành logistics Việt Nam đang đóng góp đáng kể cho nền kinh tế với quy mô thị trường lên tới 40 - 42 tỷ USD và tốc độ tăng trưởng 14–16%/năm, thuộc nhóm cao nhất khu vực Đông Nam Á.

Dữ liệu từ Báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2023 cũng cho thấy, sự cải thiện vượt bậc khi Việt Nam được xếp thứ 43 về chỉ số hiệu quả logistics (LPI), thuộc Top 5 ASEAN.

Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, ngành logistics đóng góp quan trọng vào kim ngạch xuất nhập khẩu hàng trăm tỷ USD của cả nước.

Tuy nhiên, ngành này cũng đối mặt với hai thách thức lớn liên quan đến chi phí và tác động môi trường. Trong đó, chi phí logistics hiện chiếm tới 16–18% GDP quốc gia, một tỷ lệ còn khá cao. Logistics là một trong những lĩnh vực có mức phát thải carbon đáng kể, đặc biệt là trong vận tải đường bộ.

Những thách thức này đặt ra yêu cầu bắt buộc phải chuyển đổi sang mô hình logistics xanh, không chỉ để tối ưu chi phí mà còn để thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) mà Việt Nam đã công bố tại COP26.

Ông Trần Thanh Hải nhấn mạnh, logistics xanh được xem là chìa khóa giúp doanh nghiệp ứng phó và phục hồi trước những cú sốc kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh các thị trường lớn như EU áp dụng các tiêu chuẩn khắt khe về môi trường như thuế carbon (CBAM), việc xanh hóa hoạt động không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc.

"Đầu tư vào vận tải tiết kiệm nhiên liệu, container thông minh, hay quản lý số hóa không chỉ bảo vệ môi trường mà còn giúp giảm chi phí dài hạn, đặc biệt khi giá nhiên liệu biến động. Chứng chỉ xanh sẽ là lợi thế cạnh tranh trong tương lai", ông Hải phân tích.

Việt Nam có nhiều cơ hội để thúc đẩy logistics xanh nhờ hạ tầng giao thông ngày càng hoàn thiện và sự bùng nổ của thương mại điện tử. Với quy mô thị trường bán lẻ dự kiến đạt 25 tỷ USD trong năm 2024 (tăng 20% so với năm trước), Việt Nam đã lọt Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới, tạo ra nhu cầu lớn cho các dịch vụ logistics hiện đại và bền vững.

Mặc dù nhận thức được tầm quan trọng, hành trình chuyển đổi sang logistics xanh của các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, còn gặp nhiều gian nan.

“Chúng ta đều nhận thấy logistics xanh không thể hình thành tự nhiên nếu thiếu chính sách tài chính hỗ trợ. Đầu tư công nghệ xanh, phương tiện sạch, kho bãi tiết kiệm năng lượng… đều đòi hỏi nguồn lực rất lớn. Doanh nghiệp đang đối mặt với nhiều rào cản từ thiếu vốn, công nghệ, đến năng lực chuyên môn hạn chế", bà Vũ Thị Ánh Hồng nêu.

Các chuyên gia tại tọa đàm cùng chung nhận định, trong bối cảnh đó, chính sách tài chính đóng vai trò không chỉ là động lực mà còn là điều kiện tiên quyết. Nhiều doanh nghiệp đã sẵn sàng nhưng vẫn chậm chuyển đổi vì thiếu vốn, thiếu ưu đãi và thiếu một cú hích chính sách đủ mạnh.

Để tháo gỡ nút thắt này, các chuyên gia đề xuất cần một hệ thống chính sách tài chính tổng thể. Trong đó, cần tạo các gói vay ưu đãi cho dự án đầu tư vào logistics xanh. Giảm thuế, phí cho các doanh nghiệp áp dụng công nghệ sạch, sử dụng năng lượng tái tạo. Hỗ trợ lãi suất, bảo lãnh vay vốn, qua đó giảm gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp khi đầu tư ban đầu.

Cùng đó, có chính sách hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các giải pháp logistics bền vững.

Bên cạnh chính sách, nỗ lực số hóa từ các cơ quan quản lý cũng là một chất xúc tác quan trọng. Ông Đào Duy Tám - Trưởng ban Giám sát quản lý về hải quan cho biết, ngành hải quan đã triển khai thủ tục hải quan điện tử trên 100% các đơn vị từ năm 2020. Việc này giúp rút ngắn thời gian thông quan, tiết kiệm chi phí in ấn, hồ sơ giấy, góp phần giảm chi phí logistics chung.

Trong tương lai, cơ quan hải quan sẽ tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng AI, IoT, blockchain và Big Data để tự động hóa quy trình giám sát, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lộ trình, giảm tiêu hao nhiên liệu và thúc đẩy chuỗi cung ứng xanh.