Tối ưu hóa thủ tục xuất nhập khẩu để gỡ khó cho doanh nghiệp

Hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) được Đảng và Nhà nước xác định đóng vai trò quan trọng với phát triển nền kinh tế - xã hội, là động lực để tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Vì vậy, thời gian qua, Chính phủ và các bộ, ngành đã đưa ra rất nhiều nỗ lực nhằm đơn giản hóa các thủ tục XNK, tăng cường tính minh bạch trong chính sách thương mại, đồng thời thiết lập các cơ chế để giải quyết các khó khăn vướng mắc của DN.

Dù đã đạt được nhiều thành công và được cộng đồng DN ghi nhận, song thực tế cho thấy DN vẫn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn trong trong quá trình thực hiện các chính sách liên quan đến các hoạt động XNK.

Kết quả khảo sát DN năm 2022 của VCCI về mức độ thuận lợi khi tuân thủ các thủ tục kiểm tra chuyên ngành (KTCN) cho thấy, không có khâu quy trình nào nhận được từ 70% ý kiến DN trở lên đánh giá việc tuân thủ là “dễ” hay “tương đối dễ”. Gần 59% DN đã gặp ít nhất một loại khó khăn nào đó trong quá trình tuân thủ thủ tục. Trong đó, “nội dung kiểm tra chồng chéo, trùng lặp” là khó khăn thường gặp nhất với 39% lượt DN lựa chọn.

Trao đổi với Doanh nghiệp Việt Nam, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế của Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, qua 2 cuộc đối thoại nhằm gỡ khó cho DN XNK do VCCI phối hợp với Tổng cục hải quan tổ chức mới đây, VCCI thấy rằng các DN XNK đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và đều là những khó khăn lớn.

Theo phản ánh của cộng đồng DN XNK, họ gặp khó khăn về hạ tầng logistics, đặc biệt là các DN trong lĩnh vực nông sản gặp khó khăn về thiếu hụt kho lạnh. Do đó, hoạt động XNK của DN gặp rất nhiều cản trở. Chất lượng hạ tầng để thúc đẩy hỗ trợ hoạt động logistics hiện nay chưa đáp ứng được nhu cầu của các DN. Các DN gặp khó khăn về chất lượng hạ tầng kết nối với cảng biển, chi phí vận tải cao.

Đặc biệt hiện nay câu chuyện tiếp cận vốn cũng là vấn đề khó khăn cho DN XNK. Vốn vay với lãi suất rất cao đã tác động lớn phương án kinh doanh của DN.

Ngoài ra, DN đối mặt khó khăn về thủ tục hành chính, đặc biệt là KTCN. Rất nhiều DN phản ánh có sự chồng chéo trong hoạt động KTCN giữa các cơ quan quản lý Nhà nước khác nhau. Về sự đồng bộ giữa các thủ tục, có những DN vừa phải thực hiện thủ tục điện tử vừa phải thực hiện thủ tục giấy, từ đó phát sinh thời gian và chi phí cho DN.

Sự phối hợp giữa các cơ quan Nhà nước khác nhau trong lĩnh vực XNK chưa thực sự tốt nên DN cũng phải đi lại nhiều lần.

Với nhiều DN các ngành hàng, họ phải đối mặt với những khó khăn khác nhau. Chẳng hạn sự cạnh tranh không lành mạnh giữa chính các DN cũng là yếu tố cản trở cho hoạt động kinh doanh.

Muốn XK sang các thị trường lớn, DN phải đáp ứng yêu cầu về mã số vùng trồng. Trong khi đó, DN nông nghiệp có được mã số vùng trồng, đặc biệt là từ bà con nông dân rất khó khăn. Người nông dân chưa rành rẽ về thủ tục nên đây là cản trở lớn đối với DN.

Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, để thúc đẩy hoạt động XNK cần phải có vai trò của cơ quan quản lý Nhà nước nhiều hơn nữa, mạnh hơn nữa và sâu sát, thực tế hơn nữa. Hiện nay có nhiều DN cho rằng, họ trong tình trạng bơ vơ và đối mặt với nhiều khó khăn.

Theo Phó Tổng thư ký VCCI, để hoàn thành các chỉ tiêu kinh tế quan trọng cần có sự vào cuộc tích cực, chủ động của cơ quan quản lý Nhà nước khác nhau. Hỗ trợ DN XNK không chỉ là cơ quan hải quan, cơ quan liên quan đến thủ tục hành chính XNK mà việc hỗ trợ liên quan đến nhiều bộ, ngành khác nhau. Các thủ tục cần tinh gọn, tiết kiệm chi phí để DN không phải chạy đi chạy lại nhiều lần.

Hỗ trợ ở đây liên quan đến việc các dự án đầu tư công phải hướng đến chuỗi XNK. Chẳng hạn như các kho lạnh, hệ thống bảo quản làm sao để tiết kiệm chi phí cho DN, qua đó có thể cạnh tranh với các nước khác.

Hỗ trợ ở đây còn liên quan đến chính quyền địa phương như thủ tục về vùng nguyên liệu làm sao để bà con nông dân có thể thuận lợi và dễ dàng trong việc sản xuất nguyên liệu và khi người nông dân thuận lợi thì hoạt động của DN cũng sẽ tốt hơn.

Với riêng hoạt động KTCN, theo ông Đậu Anh Tuấn, để thúc đẩy hoạt động XNK, rõ ràng công tác KTCN cần phải có những thay đổi mạnh mẽ hơn.

Qua trao đổi, các DN vẫn nhấn mạnh rằng làm sao để giảm được các đầu mối, chỉ tập trung vào 1 đầu mối. Chúng ta có tiêu chuẩn quy định rõ ràng thực hiện ở một đầu mối, sau đó Nhà nước phát huy vai trò giám sát. Đấy là chuyển trọng tâm quản lý từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Từ đó sẽ giảm thời gian và chi phí cho DN.

"Với DN, một container, hay một lô hàng xuất khẩu nhanh 1 ngày không chỉ là bài toán chi phí mà còn là chất lượng của sản phẩm, uy tín của DN cũng như lợi thế cạnh tranh với những quốc gia khác như Thái Lan, Malaysia... vốn đang cạnh tranh với DN Việt Nam.

Chúng tôi cho rằng, các bộ ngành cần phải ngồi lại với nhau, có người điều phối để tất cả các trình tự thủ tục trong hoạt động XNK được tối ưu hóa, được giảm thiểu để DN bớt khổ. Ngoài ra, cần có những bài toán dài hơi như phải có hạ tầng logistics tổng thể để làm sao giảm chi phí vận chuyển nhiều nhất cho DN. Khi đấy mới nâng cao được khả năng cạnh tranh của hàng hóa, sản phẩm Việt Nam trên trường quốc tế", Phó Tổng thư ký VCCI kiến nghị .