Từ chối đầu tư vào ESG, doanh nghiệp không thể vươn xa

Nhiều doanh nghiệp vẫn coi ESG là gánh nặng

Tại hội thảo "Xây dựng chuỗi cung ứng bền vững ESG: Từ lý thuyết đến thực tế" mới đây tại Hà Nội, ông Phạm Văn Đồng – Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn Nâng cao chất lượng Quốc tế IPQ cho biết, nhiều doanh nghiệp vẫn nhìn nhận ESG như một gánh nặng, làm phát sinh thêm chi phí trong bối cảnh hoạt động sản xuất vốn đã nhiều thách thức. Thế nhưng, thực tế cho thấy ESG đã trở thành một trách nhiệm bắt buộc.

“Các tổ chức toàn cầu và các quốc gia đã cùng nhau cam kết về biến đổi khí hậu qua các hiệp định như Thỏa thuận Paris. Việt Nam chúng ta cũng đã cam kết đạt phát thải ròng bằng không (Net Zero) vào năm 2050. Quan trọng hơn, về phía khách hàng, các chuỗi cung ứng lớn hiện nay đã bắt đầu cài các yêu cầu về ESG vào hợp đồng”, ông Đồng phân tích.

Sự chuyển dịch này đặt doanh nghiệp vào một ngã rẽ quan trọng. “Vì vậy, ESG vừa có thể là gánh nặng, là chi phí phát sinh, nhưng nếu doanh nghiệp nào có chiến lược và đồng hành tốt, đó sẽ là tương lai của doanh nghiệp”, ông Đồng nhấn mạnh.

Thực tế cho thấy, ngay cả trước khi ESG trở thành một yêu cầu phổ biến, nhiều doanh nghiệp Việt đã gặp khó trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn cơ bản để tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Hai điều kiện cần mà các hãng lớn luôn đòi hỏi ở nhà cung cấp. Đó là có hệ thống quản lý đạt chuẩn quốc tế (như ISO 9001, IATF 16949); có năng lực quản lý chất lượng nhà cung cấp (SQA) để bảo đảm sản phẩm làm ra luôn ổn định.

“Đây là hai điều kiện cần, và phần lớn doanh nghiệp Việt Nam đang yếu ở cả hai điểm này. Chúng ta đừng nghĩ rằng chỉ cần sản xuất ra sản phẩm đạt tiêu chuẩn là đủ. Các hãng đánh giá sâu hơn: bạn phải có một hệ thống quản lý ổn định để bảo đảm sản phẩm làm ra luôn đạt chất lượng", ông Đồng nêu thực trạng.

Thực tế đáng buồn là, dù Việt Nam là nước xuất khẩu linh kiện điện tử lớn thứ hai thế giới với rất nhiều tập đoàn lớn đặt nhà máy, tỷ lệ doanh nghiệp Việt tham gia vào chuỗi cung ứng của họ chỉ lẹt đẹt ở mức 5-10%. Con số này gần như không thay đổi trong nhiều năm. Điều này cho thấy chúng ta chưa đáp ứng được "luật chơi" do họ đặt ra.

Yêu cầu cấp bách từ thị trường

Ở góc độ vĩ mô, bà Phạm Thị Ngọc Thủy - Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV) khẳng định câu chuyện về Net Zero không còn mới mẻ, nhưng diễn biến toàn cầu đang khiến nó trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Thông điệp đã chuyển từ “tự nguyện” sang “bắt buộc” ở cả cấp độ quốc gia và doanh nghiệp.

EU vẫn đang dẫn dắt cuộc chơi về chuyển đổi xanh. Dù những khó khăn kinh tế và sự thay đổi chính sách từ các đối tác lớn như Mỹ khiến tốc độ triển khai của EU có phần chậm lại, nhưng họ không hề từ bỏ.

“Họ không bỏ bất kỳ quy định nào, nhưng thời điểm bắt buộc tuân thủ đã được lùi lại, và quy mô các doanh nghiệp chịu tác động cũng được điều chỉnh. Dù vậy, các quy định của EU về bền vững vẫn mang tính bắt buộc và ngày càng chi tiết”, bà Thủy cho biết.

Thực hành ESG từ đâu?

Trước những áp lực và chi phí, liệu doanh nghiệp có nên từ chối đầu tư vào ESG? Ông Trần Đức Tùng – Phó Tổng Giám đốc Hanel PT, một doanh nghiệp đã sớm theo đuổi con đường này khẳng định: “Không đầu tư vào ESG đồng nghĩa với việc chúng ta không thể vươn xa".

Tại Hanel PT, ESG không được xem là một chiến lược hay một khoản chi phí, mà là “một cách sống đã nằm trong văn hóa và triết lý của công ty”. Ông Tùng thừa nhận đầu tư vào ESG rất tốn kém và chắc chắn làm tăng chi phí. Tuy nhiên, thay vì né tránh, vai trò của người lãnh đạo là tìm ra lời giải.

“Giải pháp của chúng ta là phải quản trị tối ưu hơn, cải tiến nhiều hơn và làm cho hệ thống trở nên tinh gọn để có thể bù đắp lại được phần chi phí đã đầu tư", ông Tùng nói.

Với tư duy này, ESG không phải gánh nặng tài chính, mà trở thành một thước đo chiều sâu về văn hóa, năng lực quản trị của tổ chức và là công cụ để thực thi một hệ thống sản xuất hiệu quả hơn.

Trong một thế giới đầy biến động, triển khai ESG không phải là hành động “làm đẹp lòng ai”, mà mang lại hiệu quả thực sự. Do đó, doanh nghiệp cần đưa ESG trở thành triết lý và tầm nhìn, chứ không chỉ thực hiện một cách đối phó vì khách hàng yêu cầu hay nhà nước quy định. Chỉ khi đó, ESG mới thực sự giúp doanh nghiệp đi xa hơn.

Đối với nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, câu hỏi lớn nhất vẫn là: “Bắt đầu từ đâu?”. Các chuyên gia đều đồng tình rằng, con đường ESG không hề phức tạp nếu có một lộ trình rõ ràng.

Cả ông Tùng và bà Thủy đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ pháp luật. Đây là bước chân đầu tiên và đơn giản nhất.

Chỉ cần tuân thủ đúng các quy định về luật lao động, bảo hiểm, phúc lợi, môi trường... doanh nghiệp đã thực hiện được khoảng 50-60% quãng đường của ESG. Bên cạnh đó là tuân thủ yêu cầu của đối tác, nhà mua hàng. Trong một ngành hoạt động theo chuỗi như điện tử, đây là yếu tố sống còn.

Bà Thủy khuyến nghị doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ xanh, năng lượng tái tạo và thực hiện chuyển đổi số để quản trị dựa trên dữ liệu. Đây không phải lý thuyết suông, bởi tất cả yêu cầu báo cáo bền vững của EU, Mỹ, Nhật Bản đều dựa trên dữ liệu. Số hóa chính là công cụ phục vụ cho việc “thẩm định xanh”. Song song đó, doanh nghiệp cần xây dựng năng lực nội tại, đào tạo và thành lập một bộ phận chuyên trách về ESG để hệ thống hóa thông tin và triển khai các sáng kiến.

Bước tiếp theo doanh nghiệp cần hướng đến các chuẩn mực quốc tế và minh bạch thông tin. Khi đã vững nền tảng, doanh nghiệp có thể hướng đến các bộ tiêu chuẩn quốc tế để nâng cao năng lực và mở rộng thị trường xuất khẩu...

“ESG chỉ có giá trị khi được thực hành bằng sự tử tế và trách nhiệm mỗi ngày, Nó chính là bản chỉ đường để lý tưởng của doanh nghiệp không bị lạc lối, và là một chiến lược đồng hành cùng sự phát triển của doanh nghiệp", ông Tùng chia sẻ.