Vì sao doanh nghiệp vẫn loay hoay vươn ra toàn cầu?

Nhiều thách thức

Tại hội thảo “Nâng tầm doanh nghiệp Việt Nam qua ứng dụng công nghệ số và kết nối thị trường toàn cầu” do Cục Xúc tiến thương mại tổ chức ngày 27/10 tại Hà Nội, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) khẳng định chuyển đổi số đã trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đối với Việt Nam, công nghệ số và thương mại điện tử không chỉ là xu hướng mà đã trở thành động lực tăng trưởng mới cho xuất khẩu, giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng toàn cầu, giảm chi phí trung gian và gia tăng giá trị thương hiệu.

"Thương mại điện tử giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận thị trường toàn cầu một cách trực tiếp, nhanh chóng và rộng khắp. Thay vì phụ thuộc vào việc gia công hay phân phối qua các nhà nhập khẩu trung gian như trước đây, giờ đây họ có thể tự xây dựng và khẳng định thương hiệu của chính mình", ông Phú nêu.

Mặc dù thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đang phát triển vũ bão, dự kiến đạt 40-45 tỷ USD vào năm 2030, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề cần giải quyết.

Ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương).

Theo ông Nguyễn Văn Dũng - Chủ tịch Công ty Cổ phần Hi1 Việt Nam, phần lớn doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã và làng nghề vẫn chưa thể tiếp cận hiệu quả với người tiêu dùng. Chi phí trung gian cao, có khi chiếm tới 30-40% giá trị, khiến hàng Việt khó cạnh tranh ngay trên sân nhà, đồng thời rất khó để xuất khẩu. Bên cạnh đó, người tiêu dùng thiếu công cụ để xác thực nguồn gốc hàng hóa, và dữ liệu thị trường còn rời rạc, gây khó khăn cho việc hoạch định chính sách.

Từ thực tế này, ông Dũng kiến nghị cần sớm xây dựng khung pháp lý cho mô hình F2C (từ nhà sản xuất đến thẳng người tiêu dùng), tích hợp dữ liệu doanh nghiệp vào cơ sở dữ liệu quốc gia để xác thực nguồn gốc Việt, và hỗ trợ số hóa cho hàng nghìn doanh nghiệp để tạo ra "lý lịch hàng hóa" rõ ràng.

Bên cạnh thị trường trong nước, cánh cửa vươn ra thế giới đang rộng mở hơn bao giờ hết. Ông Bùi Huy Hoàng - Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và Công nghệ số, Cục Thương mại điện tử & Kinh tế số, Bộ Công Thương cho biết quy mô thị trường TMĐT xuyên biên giới toàn cầu dự kiến tăng trưởng trung bình 30,5% mỗi năm giai đoạn 2024-2031. Doanh nghiệp Việt cũng đang ngày càng quan tâm đến các thị trường mới nổi như ASEAN, Trung Đông bên cạnh các thị trường truyền thống.

Tuy nhiên, ông Hoàng cũng chỉ ra những thách thức lớn mà doanh nghiệp Việt phải đối mặt. Đó là năng lực vận hành hạn chế. Nhiều doanh nghiệp chưa đầu tư đủ nguồn lực, đặc biệt là nhân sự chuyên trách và tư duy chiến lược dài hạn. Cạnh tranh toàn cầu khốc liệt khi lợi thế của TMĐT cũng là lợi thế của đối thủ từ khắp nơi trên thế giới. Chi phí vận hành có thể tăng cao bởi thiếu kinh nghiệm về logistics và hoàn tất đơn hàng có thể khiến chi phí đội lên, làm giảm hiệu quả kinh doanh.

Bà Vũ Kim Oanh - Nhà sáng lập, Chủ tịch Tập đoàn OMverse đánh giá, trong cuộc chơi toàn cầu hiện nay, dù đã có những thương hiệu Việt Nam gặt hái thành công bước đầu, phần lớn các doanh nghiệp vẫn còn đang loay hoay. Nguyên nhân là do thiếu chiều sâu trong nghiên cứu và phát triển (R&D) sản phẩm và thị trường. Phần lớn doanh nghiệp Việt đang "bán những gì mình có" thay vì "bán những gì thị trường cần". Doanh nghiệp chưa thực sự đầu tư để thấu hiểu hành vi, sở thích và những yếu tố then chốt tác động đến quyết định mua hàng của người tiêu dùng tại các thị trường mục tiêu.

Doanh nghiệp cũng chưa đầu tư đúng và đủ cho chiến lược thương hiệu và marketing. Nhiều doanh nghiệp vẫn lầm tưởng rằng chỉ cần đưa sản phẩm lên sàn là có thể bán được hàng. Trên sân chơi quốc tế, sự cạnh tranh vô cùng khốc liệt.

Không ít trường hợp bán được hàng nhưng lại "chết" vì không đủ năng lực vận hành chuỗi cung ứng và mở rộng sản xuất khi đơn hàng tăng đột biến.

"Một ví dụ điển hình là sản phẩm trà sen. Tại Việt Nam, đây là một sản phẩm quen thuộc. Tuy nhiên, khi bán hàng trên Amazon cho thị trường Mỹ, cách tiếp cận này có thể không hiệu quả. Người tiêu dùng Mỹ thường tìm kiếm sản phẩm dựa trên công năng và lợi ích. Thay vì tìm "trà sen" (lotus tea), họ sẽ tìm những từ khóa như "trà giúp ngủ ngon" (tea for good sleep). Điều này cho thấy tầm quan trọng sống còn của việc R&D thị trường", bà Oanh nhấn mạnh.

Theo bà Oanh, để vượt qua những thách thức và nắm bắt thời cơ, doanh nghiệp cần phân tích và nghiên cứu thị trường một cách chuyên sâu. Đổi mới sản phẩm dựa trên nhu cầu thị trường, đừng chỉ bán những gì chúng ta có. Đầu tư bài bản cho chiến lược truyền thông và thương hiệu, xây dựng một câu chuyện toàn diện và hấp dẫn. Chuẩn bị sẵn sàng nguồn lực để mở rộng quy mô khi có cơ hội.

Thời cơ từ sự dịch chuyển chuỗi cung ứng

Đưa ra góc nhìn lạc quan, bà Nguyễn Thị Phương Uyên - Giám đốc Marketing của Alibaba.com Việt Nam nhận định, sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu chính là "thời cơ lịch sử" cho Việt Nam. Những biến động kinh tế-chính trị đã tạo ra một "cú hích", buộc các nhà mua hàng quốc tế (B2B) phải chủ động tìm kiếm và đa dạng hóa nguồn cung.

Để thành công, doanh nghiệp Việt Nam cần có một chiến lược bài bản, trong đó chiến lược cốt lõi lúc này là đa dạng hóa thị trường.

"Sự thay đổi của chuỗi cung ứng cho phép nhà mua hàng dễ dàng thay đổi nhà cung cấp. Vì vậy, doanh nghiệp không nên chỉ phụ thuộc vào một thị trường, đúng với nguyên tắc 'đừng bao giờ bỏ tất cả trứng vào một giỏ'", bà Uyên khuyến nghị.

Để hiện thực hóa chiến lược này, doanh nghiệp cần ưu tiên nghiên cứu thị trường, đầu tư đổi mới sản phẩm, xây dựng chiến lược truyền thông bài bản, chuẩn bị nguồn lực vận hành để sẵn sàng mở rộng quy mô khi có cơ hội.

Tại hội thảo, các đại biểu có chung nhận định, con đường "Go Digital – Go Global" của doanh nghiệp Việt tuy nhiều thách thức nhưng đang mở ra tiềm năng to lớn. Với những lợi thế sẵn có và một chiến lược đúng đắn, doanh nghiệp hoàn toàn có thể nâng tầm vị thế trên bản đồ kinh tế toàn cầu.