Bài 2: Cây cao su bén duyên nơi miền Duyên hải

LTS: Cây cao su được đưa vào Việt Nam đã hơn một thể kỷ do chủ đồn điền người Pháp trồng trên vùng đất Nam bộ, sau đó phát triển ra nhiều đồn điền thuộc vùng Duyên hải Miền Trung. Những năm đất nước khó khăn cây cao su được ví là cây kinh tế mũi nhọn, được Chính phủ giao cho Tập đoàn công nghiệp cao su Việt Nam (CNCSVN - PV) phát triển, trở thành Tập đoàn kinh tế hàng đầu của cả nước.

Đến những năm 90 các dự án đầu tư phát triển cao su lan tỏa ra các tỉnh Miền Trung, Tây Bắc, sang đến cả Lào, Campuchia, giải quyết việc làm ổn định cho hàng vạn lao động, góp phần xóa đói giảm nghèo, phủ xanh đất trống đồi núi trọc cho những vùng dự án đầu tư.

Tuy nhiên mấy năm gần đây, giá mủ cao su bị tụt giảm, cộng với sự biến đổi khí hậu gây ảnh hưởng đến sự phát triển của loại cây này. Chính vì vậy, thời gian gần đây dư luận đang có nhiều quan điểm khác nhau, thậm chí nghi ngờ về khả năng phát triển của cây cao su trên vùng đất nắng gió này. Có nhiều ý kiến cho rằng cần phá bỏ cây cao su để thay cây có giá trị kinh tế hiệu quả hơn. Doanh nghiệp Việt Nam sẽ tìm hiểu rõ hơn về vai trò của cây cao su trong phát triển kinh tế - xã hội ở vùng duyên hải miền Trung.

Bài 1: Sức sống cây cao su vùng Bắc Trung bộ: Đổi đời từ “vàng trắng”

Cây cao su và những kỳ tích

Ngoài hàng ngàn ha cao su tiểu điền, trên vùng đất Bắc Trung bộ ra, còn có gần 25.000 ha cao su đại điền do Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam (TĐCNCSVN - PV) đầu tư tại các tỉnh: Quảng Trị, Hà Tĩnh, Nghệ An và Thanh Hóa, các công ty này thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam. Đến nay hầu hết diện tích nói trên đã đem vào khai thác, cho hiệu quả kinh tế thiết thực, tạo việc làm ổn định cho hàng ngàn lao động, có thu nhập khá, ổn định.

Đến với các Nông trường cao su đang vào mùa cạo mủ trên suốt chiều dài Bắc Trung bộ, mặc dù ở miền xuôi đại dịch COVID-19 đang bùng phát, hầu hết các doanh nghiệp điêu đứng. Thế nhưng trên những cánh rừng cao su bạt ngàn nắng gió, khí thế lao động ở đây không chút ngơi tay. Vừa sản xuất thu hoạch mủ vừa thực hiện mệnh lệnh 5K chống dịch. Sự phấn đấu nỗ lực, sự vất vả của mỗi một cán bộ công nhân để có được thành quả như hôm nay thật đáng trân trọng, bởi những rừng cây cao su bạt ngàn như những cánh rừng nguyên sinh.

Ngoài chỉ tiêu kinh tế từ khai thác mủ, cây cao su còn là cây phủ xanh đất trống đồi núi trọc, cây lấy gỗ, cây xóa đói giảm nghèo, tất cả giá trị của cây cao su đều được đúc kết trong câu kết luận của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là “Cao su cây đa mục tiêu”.

Ông Văn Đức Dũng, Tổng Giám đốc công ty TNHH MTV cao su Quảng Trị, người gắn bó với cây cao su trên đất Quảng Trị hơn 30 năm tâm sự: “Với truyền thống sản xuất, kinh doanh trong ngành cao su, chúng tôi khẳng định, cây cao su là cây chủ lực trong lĩnh vực nông nghiệp, cho đến nay chưa có cây gì vượt trội hơn đối với cây cao su, bởi những kết quả mà nó mang lại. Mặc dầu chịu tác động rất lớn khi giá thị trường cao su xuống mức thấp, dịch bệnh COVID-19 liên tiếp xảy ra, nhưng việc tiêu thụ tại các công ty vẫn diễn biến rất tốt, sản xuất đến đâu tiêu thụ hết đến đó, không có tình trạng hàng bị tồn kho như những năm trước đây. Tất cả các công ty trong khu vực đều thực hiện giá bán cao hơn so với giá bán bình quân của Tập đoàn. Tình hình lao động không có biến động lớn, tâm lý người lao động luôn ổn định, luôn thủy chung sắt son với nghề, với công ty, với vườn cây".

Được biết, Công ty TNHH MTV cao su Quảng Trị được thành thành lập từ năm 1984, đến nay đã gần 40 năm xây dựng, phát triển, Công ty đã giành được nhiều phần thưởng quý giá của Đảng, Nhà nước, các bộ ngành Trung ương và địa phương.

Đối với Công ty cổ phần, đầu tư, phát triển (CPĐT-PT) cao su Nghệ An là doanh nghiệp sinh sau đẻ muộn nhưng cũng vươn lên để bằng chị bằng em. Tổng Giám đốc công ty Nguyễn Đình Tuấn cũng cho biết: Ở Nghệ An, Dự án trồng cao su được thực hiện chủ yếu trên các diện tích đất rừng sản xuất, một số diện tích trồng keo, cộng với số diện tích dây leo bụi rậm, do một số đơn vị địa phương chuyển giao lại cho công ty tiếp quản, sau hơn 10 năm đầu tư, phát triển mọi chỉ tiêu đều vượt so với yêu cầu của Tập đoàn đề ra. Đến nay số diện tích đưa vào khai thác 1.500ha, phấn đấu năm 2021 sẽ đạt trên 1.000 tấn mủ. Năm 2022, công ty sẽ đưa tổng diện tích khai thác lên 3.000ha, dự tính sản lượng mủ sẽ đạt từ 2.000 tấn mủ/năm, giải quyết việc làm ổn định cho gần ngàn lao động trong biên chế, kể cả số hộ đồng bào dân tộc thiểu số nhận khoán chăm sóc, bảo vệ vườn cây.

Vì thế nếu ai đó nói rằng, trồng cao su hủy hoại môi trường sinh thái tự nhiên là thiếu cơ sở khoa học. Trong khi đó cây cao su có chu kỳ trồng và khai thác trên 30 năm, mật độ cây ổn định, độ tán che phủ cao, bộ rễ phát triển mạnh, khả năng giữ nước, giữ đất, chống xói lỡ là rất tốt. Mặt khác, đây là khu vực rừng sản xuất, nằm xen kẽ và sát với các làng bản của người dân chứ không phải là khu vực rừng tự nhiên của vườn Quốc gia nên càng không phải là khu vực bảo tồn và duy trì đàn voi. Việc voi rừng ra ngoài khu vực rừng Quốc gia phá hoại hoa màu, lán trại của người dân cần phải được ngăn chặn.

Tất cả những điều này phần nào lý giải những băn khoăn thắc mắc, thậm chí là nghi ngờ về việc một số đơn vị cao su làm ăn thua lỗ, công nhân bỏ việc… trong thời gian qua là hoàn toàn phán ánh sai sự thật!

Chủ tịch Hội đồng công ty TNHH MTV cao su Nghệ An Phạm Trung Thái và Tổng Giám đốc Nguyễn Đình Tuấn trao Quyết định bổ nhiệm giám đốc Nông trường Quế Phong Nguyễn Văn Linh.

Doanh nghiệp kết hợp với địa phương thực hiện tốt Luật Đất đai

Ông Võ Sỹ Lực, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Cao su Hương Khê cho biết, trong tổng số quỹ đất được UBND tỉnh Hà Tĩnh giao cho công ty quản lý, xây dựng, phát triển, quá trình tổ chức sản xuất công ty đã điều chuyển, theo yêu cầu của tỉnh Hà Tĩnh để giao lại cho một số người dân sống trong vùng 2.500 ha. Mới đây, thực hiện đề án rà soát cơ cấu lại 3 loại rừng, công ty tiếp tục giao về cho địa phương thêm 3.100 ha số diện tích đất rừng tiếp giáp các khu dân cư.

“Ngoài ra, công ty chúng tôi cũng mạnh dạn thanh lý một số diện tích cao su thuộc diện phát triển chậm, không đáp ứng yêu cầu thời gian khai thác. Hiện, Công ty đang quản lý hơn 4.500 ha cao su ở nhiều độ tuổi khác nhau, trong đó có hơn 1.500 ha diện tích đã đưa vào khai thác. Tất cả rừng cây đều phát triển tốt, hứa hẹn cho thu nhập khá, ổn định cho những năm tiếp theo, hiện nay toàn bộ số diện tích đất đai do công ty quản lý đã được UBND tỉnh Hà Tĩnh cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo thời hạn 50 năm”, ông Lực nói.

Nơi mà cây cao su bén rễ khá “sâu hơn” đó là Công ty TNHH MTV Cao su Hà Tĩnh được thành lập, bắt tay vào kiến thiết cơ bản từ năm 1997, bởi thời bấy giờ Hà Tĩnh còn rất nhiều đất trống, đồi núi trọc chưa tìm ra được cây kinh tế mũi nhọn, dẫn đến đồng bào sống ở các huyện miền núi còn gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn. Vì thế, Ban thường vụ Tỉnh ủy Hà Tĩnh do Tiến sỹ Đặng Duy Báu, Bí thư Tỉnh ủy lúc bấy giờ dẫn đầu đoàn công tác đã vào TPHCM, tìm đến để gặp lãnh đạo Tập đoàn CNCSVN để bàn bạc, đưa dự án trồng cao su ra đầu tư giúp Hà Tĩnh, nhằm phủ xanh đất trống đồi trọc, vừa tạo việc làm cho số con em nông thôn, vừa góp phần giúp Hà Tĩnh xóa đói giảm nghèo...

Trải qua 24 năm xây dựng, phát triển Công ty TNHH MTV Cao su Hà Tĩnh đã gặt hái được nhiều thành quả tích cực, góp phần làm thay đổi diện mạo một vùng rừng núi nghèo khó trước đây nay thành những khu dân cư nông thôn mới. Tổng Giám đốc công ty Nguyễn Khánh Toàn tâm sự: “Hiện công ty có 4.300 ha cao su, trong đó 831 ha tại được trồng tại tỉnh Bolikhamxay Lào, có 2.100 ha đã và đang đưa vào khai thác. Năm 2021, đơn đang phấn đấu hoàn thành vượt mức kế hoạch Tập đoàn giao khai thác đạt trên 2.000 tấn mủ khô. Nói về đóng nộp ngân sách cho nhà nước, có những năm cao nhất đạt trên dưới 20 tỷ đồng”.

Cũng theo ông Toàn, thực hiện sự chỉ đạo của lãnh đạo Tập đoàn cùng với chủ trương giao đất, khoán rừng cho người dân sống trong vùng dự án của UBND tỉnh Hà Tĩnh, mấy năm qua Công ty cũng đã thanh lý 450 ha cao su trên địa bàn huyện Kỳ Anh, giao lại cho địa phương. Đây là diện tích gần biển nên cao su hay bị gãy đỗ buộc phải thanh lý. Số còn lại 4.300 ha cao su do Công ty quản lý, trong đó có 2.100 ha đưa vào khai thác đều phát triển tốt.

“Qua nhiều năm cho thấy, gió bão, nắng nóng hay rét đậm, rét hại cũng không làm ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển rừng cây (ngoại trừ số diện tích đã thanh lý). Đời sống người lao động giờ đây đã khá giả dần lên, bởi hiện tại giá mủ cao su tăng dần lên 37 triệu đồng/tấn thì chúng tôi có thể sống tốt rồi”, ông Toàn khẳng định.

Chế biến mủ cao su thương phẩm tại nhà máy chế biến mủ cao su 4.500 tấn/năm công ty cao su Hà Tĩnh.

Có nên phá bỏ cây cao su?

Tại hội nghị tổng kết ngành Cao su Bắc Trung bộ vào cuối năm 2020, ông Lê Thanh Tú, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam ghi nhận, đánh giá cao sự nỗ lực phấn đấu của lãnh đạo, CBCNV của các công ty cao su trong khu vực Bắc Trung Bộ đã nỗ lực phấn đấu vượt qua mọi khó khăn thử thách để hoàn thành xuất sắc mọi chỉ tiêu, kế hoạch của Tập đoàn giao.

“Cũng như những năm qua, ngành cao su chịu tổn thất nặng nề do sự tụt giảm nghiêm trọng về giá cả, năm 2020 mặc dù giá cả đã có tăng nhẹ nhưng cao su Bắc Trung Bộ phải chịu 2 khó khăn kép, đó là COVID-19 và bão lũ. Nhưng các công ty cao su nơi đây đã quyết tâm sản xuất, biến khó khăn thành động lực để có những kết quả đáng tự hào. Các công ty trên địa bàn đều vượt kế hoạch Tập đoàn giao, đời sống người lao động tiếp tục được nâng lên”, ông Tú nhấn mạnh.

Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Cao su Quảng Trị Văn Đức Dũng kiểm tra vườn cây chuẩn bị đưa vào khai thác mủ năm thứ nhất.

Tôi còn nhớ, cơn bão tháng 10/2017, hàng loạt cây cao su ở xã Vĩnh Tường, huyện Vĩnh Linh, Quảng Trị (gần bờ biển) bị đỗ gãy. Sau bão, các cơ quan chức năng ngồi lại bàn với dân có nên giữ cây cao su? Chị Nguyễn Thị Hồng một hộ trồng cao su của xã khẩn khoản nói: “Xin ngành chức năng, các cấp chính quyền đừng bỏ cây cao su. Đời sống của nông dân trong xã chúng tôi đến nay có nhà lầu xe hơi, con cái được ăn học nên người, tất cả là nhờ vào gốc cao su cả. Gốc cao su với chúng tôi là hũ tiền. Ngày nào cây cao su cũng cho nhận đều đặn. Không bao giờ chúng tôi quay lưng với cây cao su”. Đây cũng là quan điểm của tất cả các hộ dân trồng cao su trên địa bàn.